ДУМ РТ принял исторически верное решение — пятничные проповеди должны вестись лишь на татарском языке, уверен имам мечети Аль-Марджани, директор Казанского исламского колледжа Мансур Джалялетдин. О том, как в учебном заведении собираются выполнять решения августовского пленума, мухтасиб Вахитовского и Приволжского районов рассказывает читателям «БИЗНЕС Online».
«У НАС ПО ВСЕЙ РОССИИ МЕЧЕТИ БЫЛИ ТАТАРСКИЕ»
Инициатива муфтия Татарстана Камиля Самигуллина о необходимости вести пятничные проповеди только на татарском языке и принятие участниками пленума ДУМ РТ единогласного решения — поистине историческое событие. Мы в своей мечети принципиально наставления на джума-намаз совершаем только по-татарски. Хотя были предложения — в основном от молодежи, не владеющей родной речью, а также гастарбайтеров из бывших республик СССР — дублировать вагазы на русский язык. Мол, мы не понимаем. Почему мы этого не делали? Прежде всего именно из-за наследия татарских богословов, которое нужно сохранить. Как говорили на пленуме, у нас по всей России мечети были татарские. Из-за того что имамы стали свои наущения переводить на русский язык, приходы постепенно стали уходить из рук татарских мулл. Так и произошло. Еще Валиулла хазрат (Валиулла Якупов (1963-2012) — религиозный и общественный деятель, мусульманский богослов, погибший от рук убийцы, — прим. ред.) говорил, что если мы потеряем татарский язык в мечетях регионов и они перейдут на русский язык, ссылаясь на то, что люди не понимают татарского, то наших татарских имамов просто-напросто подвинут.
Руководствуясь решениями августовского пленума, мы в сентябре в здании Казанского исламского колледжа планируем открыть вечерние курсы для желающих изучать татарский язык
Вот говорят, что люди не понимают смысла проповеди. Пусть учат язык. Когда я поехал в Бухару учиться, меня никто не спрашивал, знаю я узбекский язык или нет. Мне с первого дня преподавали на узбекском. То, что ты не знаешь, никого не волновало. На следующий день спрашивают урок, тебе ставят жирную двойку. У нас язык похожий, одна тюркская языковая группа. Это было единственное на Советский Союз учебное заведение. Никого не волновало, чеченец ты, китаеязычный дунган или таджик. И я вас заверяю, что и чеченцы, язык которых вообще не похож на узбекский, изучали сарф-грамматику арабского языка на узбекском. Ничего, через год все говорили по-узбекски, даже проповедь в мечетях проводили в качестве практики.
В доперестроечные годы в Казани была одна мечеть — Аль-Марджани. Потом стали появляться все новые. Так получилось, что они сами по себе разделились. Если Аль-Марджани всегда была бабаевской — сюда ходили в основном старики, здесь был только татарский язык, то в Бурнаевскую мечеть стала ходить молодежь, которая татарского языка не знала. В Сенную мечеть начали ходить студенты. В Султановскую — те, кто работает на рынке, в основном выходцы из Средней Азии и с Кавказа. В Апанаевской собирались в основном девочки — она неформально стала женской. Так поделилось и продолжалось. В наших слободах — Караваево, Мирном — все было чисто татарским. К сожалению, сейчас мы татарский язык утрачиваем. Если потеряем его в мечетях, это будет не есть хорошо. Поэтому у нас в Аль-Марджани, медресе имени Марджани (неофициальное название Казанского исламского колледжа — прим. ред.) при мечети все предметы идут только на татарском языке. Я это очень хорошо понимаю. Сейчас у нас в школах любят говорить: давайте физику, химию изучать по-русски, мол, ЕГЭ впереди, трудно будет осваивать. Это неправильно. Ведь так постепенно наш родной язык будет изгнан из школ, он потеряется. Постепенно все со временем перейдет на русский. Этого допустить нельзя.
Мы в медресе берем в основном татар из Сибири, Челябинска, Башкортостана. Недавно звонил муфтий Забайкальского региона, просил принять студента. Муфтии Поволжья, Центрального региона страны и Дальнего Востока просят отдать своих детей сюда. Наше учебное заведение зарекомендовало себя как традиционно татарское. Есть своя форма, тюбетейки. Преподаем татарский язык, литературу, все это отдельно изучается в медресе. Наши студенты осваивают татарский как предмет. В колледже большое внимание уделяется риторике, ораторскому искусству. Татарский богослов должен уметь ввести дискуссионный диалог с представителями других конфессий.
Руководствуясь решениями августовского пленума, мы в сентябре в здании Казанского исламского колледжа (КИК) планируем открыть вечерние курсы для желающих изучать татарский язык. Любой человек сможет сюда прийти. Невозможного нет. Тот же Валиулла хазрат, когда приехал в Казань, почти не знал родного языка. Он рассказывал, что выучил его, громко читая татарские газеты. Впоследствии у него была поставленная татарская речь. Что касается проповедей для непонимающих государственный язык Татарстана, в КИКе мы хотим открыть интересные уроки. Проповеди, которые читались на татарском в пятницу, мы в другие дни хотим дать с переводом на русский. Такие планы есть.
В 1,5 ТЫС. МУСУЛЬМАНСКИХ ПРИХОДОВ В ТАТАРСТАНЕ 800 ИМАМОВ БЕЗ РЕЛИГИОЗНОГО ОБРАЗОВАНИЯ
Наше медресе историческое. В 1997 году был проект разработки комплекса в районах улиц Каюма Насыри, Зайни Султана, Комсомольской (сейчас это улица Шигабутдина Марджани — прим. ред.) и Фатыха Карима. То здание, в котором преподавал Шигабутдин Марджани, он сам и построил. Раньше здание было деревянное, известный меценат Ибрагим Юнусов его финансировал. Потом этот деревянный дом сгорел, и имам Марджани принимает решение построить из кирпича здание медресе. В советский период оно было у государства, там было коммунальное жилье, 13 квартир, коридорная система. В 2003 году государство возвращает его нам, жильцов расселяют по программе ликвидации ветхого жилья. Пол, потолки были деревянными, мы сделали монолитные перекрытия, отремонтировали здание. Открыли его. В это время у нас были медресе «Мухаммадия» и медресе имени 1000-летия принятия ислама, а также Российский исламский университет, поэтому мы официально решили назвать его колледжем для подготовки священнослужителей, чтобы они в дальнейшем могли обучаться в РИУ. Это колледж по подготовке имам-хатыбов и преподавателей. Четырехгодичное обучение, программа стандартная, заверенная духовным управлением. Программа была почти такой же, как и в медресе «Мухаммадия».
Первый год там обучались 100 человек, потом все меньше и меньше. У нас в Татарстане не хватает имамов. На последнем собрании ректоров учебных заведений Рафик Мухаметшин (ректор Российского исламского университета — прим. ред.) озвучивал такую цифру: из 1,5 тыс. приходов без религиозного образования работают 800 человек. Нужны образованные специалисты. После перестройки мы стали интенсивно возводить мечети, а столько специалистов мы не смогли выпустить, поэтому четырехгодичную программу сжали до трех лет. Обучение бесплатное, хорошим студентам мы даже выплачиваем стипендию, возмещаем дорожные расходы до дома. Живут здесь, обязательны спортивные мероприятия, потому что в здоровом теле — здоровый дух. Раз в неделю обязательно баня, чтобы все чистенькие были. Изучаем строго наш мазхаб. По книгам, особенно Марджани. У нас очень богатая библиотека, там есть рукописные труды Шигабутдина Марджани. И на сегодняшний день, что нас радует, мы принимаем людей по направлению духовных управлений РФ. Я с 1992 года находился в совете муфтиев России, и многие просили принять именно в наше медресе Марджани. К нам приезжали учиться из Санкт-Петербурга, Нижнего Новгорода, Москвы, Астрахани, Волгограда. Коран-хафизов обучили, на сегодняшний день их 23 человека. Полные коран-хафизы, которые Священную Книгу знают наизусть. Если раньше на Рамазан приглашали коран-хафизов из-за границы, Турции, то сейчас свои есть.
Лидер мусульман Татарстана Камиль Самигуллин также наш выпускник, он у нас преподавал, а параллельно был имамом одной из казанских мечетей. Это наша особенность — студентам преподают действующие имамы мечетей. Шакирды уже через месяц проходят практику в качестве муллы. Мы отправляем их для омовения покойников, на совершение обряда имянаречения. Вообще, мы гордимся, что муфтий Республики Татарстан — выпускник нашего колледжа. У нас до революции учились Каюм Насыри, Хусаин Ямашев, Салих Сайдашев и другие видные деятели. Лекции читали покойные Валиулла Якупов, первый казый (шариатский судья) ДУМ РТ Габдулхак Саматов. Колледж финансируется из денег мечети Аль-Марджани. Традиции мы сохраняем. Как и при имаме Шигабутдине Марджани, мечеть содержала медресе, рядом был пристрой, куда приходили малоимущие за помощью. На сегодняшний день вокруг соборной мечети создалась вакуфная система, которая работает на самофинансирование.
Мансур Джалялетдин.
«БИЗНЕС Online».
* * *
Мәгълүм булганча, күптән түгел Татарстан имамнары бертавыштан республикадагы барлык мәчетләрдә җомга вәгазьләрен татар телендә укуга кагылышлы карар кабул итте. Бу карар турында халыкта төрле фикерләр таралды, шулай ук мөфтияткә мөрәҗәгать итүчеләр булган. “Татар телендә генә сөйләү башка милләттән булган дин кардәшләребезне кимсетә, татарча белмәүчеләрне кыен хәлгә куя түгелме?” — дип борчылучылар да табылды.
Дин әһелләре җомга вәгазен татарча гына сөйләргә кирәк дигәнгә бердәм тавыш биреп, үз фикерләрен белдерделәр дияргә мөмкин. Ә менә безнең зыялыларыбыз ни уйлый соң?
Хатыйп Миңнегулов (татар әдәбият галиме, дәреслекләр авторы, тәнкыйтьче, Татарстан һәм Россиянең атказанган фән эшлеклесе, фән һәм техника өлкәсендә ТР Дәүләт премиясе лауреаты, филология фәннәре докторы, профессор, Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы): Мөфтиятнең әлеге карарын хуплыйм. Бәлки капылт кына күчеп тә булмастыр. Әмма барыбер шушы юнәлештә эш алып бару кирәк. Үзебезнең татарларга ислам тәгълиматен үзебезнең телдә аңлату ул традиция. Шуны дәвам итүне хуплыйм.
Римзил Вәлиев (күренекле татар журналисты, җәмәгать эшлеклесе, Татарстан Республикасының атказанган мәдәният хезмәткәре): Хәзрәтләрнең шушы карарына төрле фикерләр булуын ишеттем. Кайберәүләрнең “Нишләп русча түгел?” дигән дәгъваларын ишетеп, мин бик гаҗәпләндем. Гадәттә, киң җәмәгатьчелек, дин әһелләре милли кыйммәтләргә, татар теленә начар карамыйлар, бигрәк тә Татарстанда инде. Шуңа күрә монда салкын кан белән аңлатырга һәм аңлашырга кирәк.
Россиядә сан буенча икенче урында торган халык — йөз ел буе мөселман җәмәгатьчелеген оештырып, аның алдыннан барган татарлар, якын кардәш булган башкортлар, бервакытта да хәтта патша заманында да, ничектер, башка телгә күчмәгәннәр. Ә хәзер шушы мәсьәлә куелышы бик гаҗәпләндерә. Бу, әлбәттә, дөрес түгел.
Дини бәйрәмнәр вакытында Мәскәүдән федераль каналлардан күрсәтәләр: Равил хәзрәт, Тәлгать хәзрәт вәгазь укыйлар, төп өлешен татарча башкаралар. Төрле милләт кешеләре тыңлый һәм аны дикторлар тәрҗемә итеп бирә. Бәлки кайвакытларда кемнәргәдер тәрҗемә итәргә дә кирәктер. Әйтик, конгресс чараларында чит ил кешеләре катнашканда наушник аша да тыңлыйлар. Күпчелекне тәшкил иткән халык телендәге берничә минутлык вәгазьне туган телдә ишеттермәү һәм шул телнең аһәңен тыңламау ислам рухындагы мөнәсәбәтләргә дә, халыклар арасындагы мөнәсәбәтләргә дә туры килми. Шуңа күрә бу дөрес дәгъва түгел һәм бу карарны хуплап кабул итәргә кирәк.
Хәзерге заман ул, күптеллелек заманы. Бер генә кеше дә бер тел белән яшәми. Үзбәк, таҗиклар… Көньяк халыклары бик җиңел эләктереп алалар, татарча исәнләшәләр, аңлый башлыйлар. Башка милләттән булган мөселманнар үзләре җыелып үзләренчә дә гыйбадәт кылганнарын күргәнем бар минем. Ничек инде вәгазь рус телендә булырга тиеш?! Бу бит инде мөселман динен аңлатуны, ислам фәлсәфәсен җиткерүне чикләү дигән сүз. Чөнки Россия территориясендә ислам татар теле ярдәмендә гасырлар буе яшәгән.
Россия татарлары 20 нче елларда латин хәрефен өйрәнделәр, гарәп хәрефен белделәр. Әле дә Кытай, Австралия һәм башка кайбер чит илләрдәге татарлар гарәп хәрефен кулланалар. Латинны өйрәнгән Төркия татарлары кириллицаны өйрәнәләр. Минемчә, 2 миллион халык сөйләшкән телнең 30 минутлык сүзен ишетергә каршы булу, шушы гүзәл Казан шәһәренә килгәч тә шушында яшәүче халыкның телен ишетүдән баш тарту, гомумән, мантыйкка сыеп бетми. Мәчет бит элекке елларда татарча яшәгән. Бүген нигә ул үзгәрергә тиеш?!
Консерватизмга, бер мәгълүм традициягә буйсыну юк икән — татар да булмый, мөселманлык та калмый. Хәзерге авангардка, интернеттан килгән уеннарга иярсәк, нәрсә кала соң безнең әхлактан, рухияттән?! Мөселманлык өйрәткәнчә, халыкка, дингә шушы мәчет традицияләренә хәер-хак мөнәсәбәттә булу кирәк.
Рабит Батулла (күренекле татар язучысы, драматург, публицист, җәмәгать эшлеклесе, “Коръән аятьләренең татарча мәгънәләре һәм аңлатмалары” китабы авторы): Беренчедән, татарча сөйләүгә каршы чыгу — татарча белмәгән кешеләрнең теләге ул. Алар үзләренең телендә — русча аңларга телиләр.Татарчаны өйрәнергә теләмәгән, русчага авышкан кешеләрнең фикере. Чөнки ана телен өйрәнү бик катлаулы. Мәктәптә өйрәтмәгәч, аны белеп булмый. Үзбәк, кыргыз халыклары татарчаны аңлый. Алар безгә шарт куймыйлар.
Ә безнең мең еллар буена сакланып килгән милли — дини йолаларыбыз татарча һәм гарәпчә булган. Ике телне белгәннәр. Менә бу йолаларны саклар өчен белем кирәк. Ана телен һәм гарәп телен белү кирәк. Ниндидер бер мәчетләрдә русча гына укыйлар икән, бу татар телен юкка чыгару башлангычы дип уйлыйм. Россиядә татар теле белән ислам дине бер-берсен саклап килгәннәр. Дин — телне, ә татар теле -гарәп телен саклаган. Моны үзара “взаимопомощь” дип әйтергә мөмкин.
Аннары үзебезнең телдә дә вәгазь тыңлый алмагач, нинди республика инде бу?! Телебезне сакламау Конституциягә каршы бару була.
Ә менә ничек татарчага өйрәтергә? Гарәпстанга, төркиягә һәм башка чит илләргә Татарстаннан дин йөрәнергә китәләр. Аларның 70-80 % ы татарча белми. Алар гарәпчәне бик яхшы өйрәнеп кайталар. Менә шулар монда русчаны кертергә тырышалар. Дин галимнәре булырга 12-15 кеше чит илгә бара икән, аларга татар халкы тарихы һәм татар теле буенча педагог билгеләнергә тиеш. Менә безне Мәскәүгә укырга җибәрделәр, 23 кеше русча укырга киттек. Шундый педагог белән юлладылар. Ә нигә хәзер дин әһелләрен укытканда шулай эшләмәскә?! Алар телсез калып кайтырга тиеш түгел. Югыйсә татар теле бер кырыйда кала. Мәчеткә керәсең, русча сөйләшәләр, Корбан бәйрәменә барасың, шулай ук муллалар русча сөйләшә. Хәтта алар өчен русча сөйләшү престиж. Ә бит татар халкына татар телендә хезмәт итәргә тиешбез.
Казан бит инде ул, дин мәсьәләсендә халкыбызга мәдәни бер кыйбла булган. Без шул кыйбланы югалтыйкмы?
Гарәп теле ул — диннең нигезе, аны белү мөһим. Бөтен мәчетләрдә дә вәгазь гарәпчә башланырга һәм татарча дәвам итәргә тиеш.
Әле алга таба дин һәм тел белән бәйле сөйләшүләр, фикер алышулар интернет кырында да, матбугат чаралары аша да дәвам итәр. Иң мөһиме алар «минемчә дөрес «, «аныңча дөрес түгел» дигәнне исбатлауга гына кайтып калмас дип өметләник. Чөнки бу карар асылы барыбызча да бит - татарча.
Просмотров: 1060