“Энергия”ләрнең вакыты җитәр әле

Үткән елда россиялеләр “Восток” космос корабында галәмгә кеше очырылуының 55 еллыгын бәйрәм иткән булсалар, быел “Энергия-Буран” ракетасының 30 еллыгын билгеләп үтәбез. Билгеле, аны төзүдә бик күп мил­ләттәшләребезнең хезмә­те бар. Шуларның берсе — Миңлетаһир Байбеков, газе­табызның актив хәбәрчесе. Ул космик корабларны орбитага чыгару өчен төзелгән “Энергия-Буран”ны беренче мәртәбә (һәм соңгысы да) космоска очыру шаһиты да булган. Бүген ул шушы истәлекләре белән уртаклаша.

 …Бу көнне мин бүгенгедәй хәтерлим. 1987 елның 15 мае иде. Безне, Байконурда эшләүче конструкторларны һәм башка хезмәткәрләрне, авто­бусларга утыртып, старт мәйданыннан ераккарак алып китеп ышыкладылар. Шулай да без Байконур вакыты белән төнге 23 сәгать 30 минутта старт мәйданын ут чорнап алганын күреп тордык. Һәркемнең башында: “Очып китәрме, җиргә төшәрме?” — дигән уй сулкылдый. Хәер, Бураныбыз сынатмады, һавага күтәрелеп, күздән югалды…

Берәр сәгать үткәндерме, юкмы, безне баш конструктор бүлмәсенә чакырып алдылар. Тын да алмый нәтиҗә көтәбез. Менә ракетаның без исәпләгән биеклеккә күтәрелүе, билгеләнгән программасын уңышлы үтәве турында хәбәр килеп иреште. Безне иксез-чиксез горурлык хисе биләп алды, һәм шатлык авазлары алкышларга күмелде.

Горурланырлыгыбыз бар иде шул. Космоска менеп-төшеп зур габаритлы космик корабларны орбитага чыгаручы “Энергия” ракетасын ясауда Советлар Союзының 1206 оешмасы хезмәткәрләре катнашты.

“Энергия-Буран” космик сис­темасының эскизы 1976 елда ук эшләнә башлаган иде. Аның үзәк, старт алу һәм тоташтыру блоклары (аларны “Я” блоклары дип атыйлар) Идел буе филиалында, төгәлрәк әйткәндә, Куйбышевның “Прогресс” ра­кета-конструктор үзәгендә эш­ләнде. Аларның эскизларын ясау­да конструкторлар төр­кеме җитәкчесе, сектор башлыгы Иршат Шәйхиев, әйдәп баручы инженер-конструктор Ил­сөяр Гыйззәтулин, сызымнарны калькага күчерүче, копия ясаучы Рауза Биктаһирова, ин­женер-конструктор Миңне­ра­зия Шәйдулова, әйдәп бару­чы инженер-программист Га­лия Бакулина (Байбекова), аның сеңелесе, өлкән техник Наилә Байбекова, ирле-ха­тын­лы Наил һәм Алия Мәх­мү­товлар, Мәгариф һәм Розалина Раяновлар, Таһир һәм Наи­лә Мамышевларның куйган хезмәте бәя биреп бетергесез зур.

Милләттәшебез Равил Әх­мәтов белән аеруча горурланабыз. 1973 елда ул Куйбышевның политехник институтын Кызыл диплом белән тәмамлап, “Прогресс” заводына эшкә урнаша һәм бүлек җитәкчесе дәрәҗәсенә кадәр үсә. Бүген дә ул “Прогресс” ракета-космик үзәгенең генераль конструкторы, үзәк конструктор бюросы начальнигы булып эшли әле.

Кызганыч, “Энергия-Буран” программасы гомерсез булып, тиздән ябылды, ә аны төзегән акыл ияләре эшсез калды. Шулай да без хезмәтебез заяга китмәгәндер, космик кораб­ларны орбитага чыгаручы “Энер­гия”ләрнең вакыты җитәр әле, дип өметләнәбез.

Миңлетаһир БАЙБЕКОВ,

конструктор.

Самара шәһәре.

«Бердәмлек».

Просмотров: 1076