«Понадобится не один год, чтобы научить публику платить за татарстанские фильмы» / “Мулла” — татар кызларын беренче тапкыр экранда чишендергән милли фильм

 Широкой публике фильм «Мулла» будет презентован 28 апреля в рамках Недели татарстанского кино, которая стартует в Казани 25 апреля

Широкой публике фильм «Мулла» будет презентован 28 апреля в рамках Недели татарстанского кино, которая стартует в Казани 25 апреля

В Казани презентовали фильм «Мулла» с Маратом Башаровым, а Миляуша Айтуганова рассказала о программе развития кинематографии в РТ

На прошлой неделе журналистам показали фильм «Мулла» по знаменитой пьесе Туфана Миннуллина. Широкая публика сможет увидеть его совсем скоро в рамках Недели татарстанского кино.  О том, как татарский менталитет мешает развитию местного кинематографа, почему зритель готов платить за новое кино только 10 рублей и за что нужно «расстреливать» звезд татарской эстрады, — в материале корреспондентов «БИЗНЕС Online».

«ЛЮБОГО МОСКОВСКОГО АРТИСТА ЛЕГКО СЮДА ПРИВЕЗТИ, ГЛАВНОЕ, ЧТОБЫ ПОНРАВИЛСЯ СЦЕНАРИЙ»

В этот уик-энд в Казани журналистам презентовали фильм «Мулла», одну из ролей в котором сыграл известный российский киноактер Марат Башаров. Фильм снят по одноименной пьесе Туфана Миннуллина, которую не раз ставили в татарских театрах, включая Камаловский, поэтому сюжет картины многим, скорее всего, известен. Пожилой бизнесмен построил в своей родной деревне мечеть и, чтобы наставить своих односельчан на праведный путь, отправляет туда имамом молодого родственника, только что вышедшего из мест не столь отдаленных. Молодого муллу по имени Асфандияр играет главный режиссер Атнинского театра Рамиль Фазлыев, который вместе с Амиром Галиаскаровым является и режиссером фильма. Молодому имаму приходится бороться с пороками жителей села и с местными гопниками. Присутствует в пьесе и в фильме и линия любви.

В целом в картине очень удачно подобран актерский состав, в основном это новые не примелькавшиеся лица актеров атнинской драмы. Особенно выделяется работа главной героини, Налимы, — звезды Атнинского театра Гузель Гафаровой, которая уже успела сняться в сериале «Белые цветы», а также сыграла роль матери Чингиза Айтматова в фильме, посвященном судьбе писателя. Стоит выделить также хорошую операторскую работу и красивые пейзажи Атни, где и проходили съемки. Однако со временем пейзажи начинают утомлять, а сам фильм кажется немного затянутым — он длится ровно два часа. «Это не экшен, это немного атмосферный фильм, который заставляет задуматься», — ответил продюсер фильма, композитор Марат Ахметшин. «Фильм только сегодня приехал из Москвы, производство длилось четыре года. У нас же как бывает: либо денег не хватает, либо времени. Мы из этой ситуации смогли выйти с достоинством», — сказал продюсер, при этом говорить о бюджете фильма не захотел, отметив, что не любит говорить о деньгах.

В небольшой эпизодической роли в фильме появляется Башаров — он играет друга муллы, который уговаривает его все бросить и уехать с ним в город, работать в нефтяной компании. «Нам нужен был антагонист, противоречивый герой», — объяснил причину привлечения к съемкам известного киноактера продюсер. Хотя после просмотра фильма о герое Башарова вовсе не складывается какое-то отрицательное впечатление, антагонистом назвать его трудно. В целом, по словам Ахметшина, привезти Марата Алимжановича в Казань оказалось не так сложно. «Как я понял, любого московского артиста легко сюда привезти, главное условие — чтобы ему понравился сценарий. Если сценарий им нравится, то они с удовольствием приезжают», — объяснил он.  

Сам Башаров в интервью «БИЗНЕС Online» выразил уверенность в том, что «Мулла» появится на больших экранах и будут большие сборы. «Более того, мне бы очень хотелось, чтобы фильм ездил по фестивалям, чтобы в разных странах показывали бы эту ситуацию. Уверен, что во многих странах похожее положение. Повторю, этот фильм покажет и расскажет всему миру, что такое ислам на самом деле, какие мы в действительности, что не надо бояться, что не надо клеветать на эту религию. У нее нет зла, поэтому мне бы очень хотелось, чтобы мы поездили с данным фильмом», — отмечал он.

«МНОГИЕ КРИТИКУЮТ, ГОВОРЯТ, ЧТО В ТАТАРСТАНЕ КИНО НЕТ»

Широкой публике фильм «Мулла» будет презентован 28 апреля в рамках Недели татарстанского кино, которая стартует в Казани 25 апреля. «Идея проведения Недели татарстанского кино не нова, однако мы хотим показать то, чего добились в татарском кинематографе за последние 15 лет, поскольку именно 15 лет назад был снят первый татарский художественный фильм „Куктау“. Именно этот фильм и откроет неделю. Это очень символично, поскольку режиссер данного фильма Ильдар Ягафаров является также председателем союза кинематографистов Татарстана», — рассказала на пресс-конференции, предшествовавшей показу фильма «Мулла», директор «Татаркино» Миляуша Айтуганова. По ее словам, будут показаны как ретроспективы, так и работы молодых режиссеров. «Мы хотим показать динамику, поскольку многие критикуют, говорят, что в Татарстане кино нет. Есть, было и будет!» — отметила она. При этом, отвечая на вопрос корреспондента «БИЗНЕС Online», Айтуганова сказала, что Башаров на премьеру «Муллы» не приедет.

Что касается широкого проката, то прокатного удостоверения на «Муллу» пока нет. «Но во время месяца Рамазан мы проедемся по районам, где творческая группа фильма будет встречаться со зрителем. К осени планируем получить прокатное удостоверение и выйти в прокат», — пояснила Айтуганова. Директор «Татаркино» посетовала на то, что татарстанский зритель пока не готов платить рублем за просмотр местных фильмов. «С этой проблемой я столкнулась, когда мы выехали с премьерным показом фильма „Белые цветы“. Тогда я позвонила в один район и спросила, за сколько они смогут продать билеты. Ответ был: „10 рублей“. За премьеру! Ну, народ, извините, сейчас даже в туалет на трассе сходить стоит дороже — 15 рублей! Тогда я поняла, что понадобится не один год, чтобы научить публику платить за просмотр татарстанских фильмов. В Казани прошел фестиваль тюркского кино, показывали уникальные фильмы, стоимость билета составляла 100 рублей. Зал даже наполовину не заполнялся. Ну что можно сегодня купить за 100 рублей?» — вопрошала Айтуганова.    

«Всему виной менталитет наших людей — менталитет с запахом старого шкафа советских времен, — уверен молодой режиссер Ильшат Рахимбай. — В этом году сняли новые фильмы. Но сможем ли мы их вывести в кинотеатры? Дело в менталитете — когда фильм показывают бесплатно, люди, расталкивая друг друга локтями, бегут на показ. По три показа устраивают! А поставят билет по 30 рублей… 30 рублей! Даже мороженое купить невозможно. В зале три человека сидят… Я не знаю, как это назвать. Это даже не жадность. Видимо, нужно выдумать какое-то обидное слово, чтобы до людей, наконец, дошло. Нужно, чтобы народ полюбил татарское кино. Нужно менять менталитет народа».

Еще одна причина, которую обозначил молодей режиссер, — отсутствие киноиндустрии в Татарстане. «Например, если в России снимут кино за 100 миллионов рублей, то еще 100 миллионов направят на рекламу. Это правило! С завершением съемок фильма данный процесс не прекращается. Если же мы будем просить у руководства республики, спонсоров, бизнесменов 10 миллионов на фильм и еще 10 миллионов на рекламу, у них округлятся глаза. Реклама нужна. Вот как Элвин Грей… Элвин Грейн — молодец. Он ощутил всю мощь и вкус рекламы. В одно время я слышал его сразу из 16 источников — здесь радио, там телевидение, тут клип, интервью…» — привел он в пример известного исполнителя татаро-башкирской эстрады.

При этом Рахимбай уверен, что ситуацию можно переломить: «И чиновников, и зрителей, и самих себя воспитывать нужно. В свое время я занимался производством клипов для эстрадных певцов. И я слышал, как они говорили: „Народ же хавает“. Это страшные слова! Нет! Надо сделать так, чтобы ты сам схавал и чтобы хавал весь мир! Основная миссия наших художников — воспитывать людей, воспитывать себя. Тех, кто говорит: „Народ хавает“, — нужно расстреливать. У такого человека должна быть очень маленькая душа», — горячился он.  «Выход из этой ситуации только один — не устраивать бесплатных показов фильмов. Любая услуга должна быть платная!» — добавила Айтуганова.

«Наша самая большая проблема — это очень маленький рынок. Действительно, мало людей, которые смогут прийти в кино, чтобы блокбастер снимать. Выход — тюрков очень много, близко к миллиарду. Мы должны продвигать свои фильмы на тюркский рынок. Первый такой показ „Муллы“ будут показан в Бишкеке в мае, там пройдут дни татарстанского кино, затем Казахстан, Узбекистан и осенью в Турцию», — добавил продюсер фильма Ахметшин.


«ЭТОТ БИЗНЕС НУЖНО ПОПРОБОВАТЬ ВЗЯТЬ В СВОИ РУКИ В ТАТАРСТАНЕ»

К слову, какие-то движения в этом направлении уже сделаны. Так, Айтуганова представила президенту Татарстана Рустаму Минниханову программу развития национального кино, которая состоит из трех подпрограмм. В чем заключается ее суть, директор «Татаркино» подробно рассказала журналистам: «У нас в республике есть проблема: мы не можем в муниципальные кинотеатры и кинотеатры Казани зайти с продуктом татарстанских кинематографистов, потому что все эти кинотеатры работают в федеральных сетях — есть коммерческие структуры, которые являются дистрибьюторами по России, которые обеспечивают репертуаром российские кинотеатры. Соответственно, если кинотеатр получает деньги из фонда кино на модернизацию кинотеатра — в виде современных экранов, кресел, звука Dolby и так далее, то, соответственно, данный фонд заинтересован в том, чтобы все эти кинотеатры работали по их репертуарному плану. Это бизнес. Мы сейчас стараемся выйти на свой внутренний республиканский прокат с единым репертуарным планом, который будет комплектоваться из премьерных фильмов татарстанского и российского производства. То есть мы сами хотим сделать сеть кинотеатров, которая будет работать по репертуарному плану в Татарстане. И эта проблема связана с тем, что мы не можем пока на сегодняшний день приобретать премьеры российского и голливудского производства, чтобы обеспечить кинотеатры и соответствовать потребностям аудитории в республике. Поэтому основная концепция этой подпрограммы — кино в шаговой доступности. То есть мы хотим, чтобы премьерные фильмы российского, голливудского и татарстанского производства увидели жители, живя в своем поселке, районе, не утруждая себя какими-то поездками в Казань и другие крупные города. Для этого нужны средства — на приобретение этих прав, хотя бы на первом этапе. Потом данная машина заработает, будут уже какие-то оборотные средства, чтобы самим покупать эти права».

В программе, которая уже прошла согласование в минфине, казначействе и правительстве республики, есть еще две подпрограммы, в том числе экранизация татарских классиков. «Каждый год мы должны экранизировать два-три произведения наших классиков. Мы эту работу уже начали в рамках программы минобра — „Белые и цветы“ и „Неотосланные письма“. Сейчас идет речь об экранизации Гаяза Исхаки, Амирхана Еники и Фатиха Амирхана. Если президент подпишет эту программу, тогда все получится. Вторая часть — восстановление муниципальных кинотеатров в районах: где-то капремонт, где-то строительство. Третья часть — создание репертуарного плана», — отметила директор «Татаркино».   

«Если мы до конца защитим эту программу, то, я уверена, будет какой-то шаг вперед. По крайней мере, мы выйдем из этого состояния стагнации, в котором находились некоторое время. Попробуем, чтобы вся республика смогла смотреть премьерные фильмы. Даже с фильмом „Мулла“, или „Кире“, или „Байгал“ мы не можем свободно войти в кинотеатры. И 60 процентов собранных с проката средств уходит, к сожалению, из республики в коммерческие структуры РФ. И мы не можем ни одному кинотеатру предъявить претензии, что они не показывают фильмов татарстанского производства, потому что это бизнес. Данный бизнес нужно попробовать взять в свои руки в Татарстане. У нас есть республиканская программа развития культуры. Там есть подпрограмма „Развитие кинематографии РТ“. Однако до этого на нее выделялся очень небольшой бюджет. Подняли вопрос перед президентом РТ о необходимости финансирования конкретных проектов, он это одобрил. Сейчас ее проверяет экспертная комиссия», — добавила она.

По словам Айтугановой, программа рассчитана до 2020 года, если одобрят, то можно продлить ее до пяти лет. «Мы заявили 150 миллионов в год. Но, сколько нам одобрят, мы пока не знаем. В этом же бюджете бюджет фестиваля мусульманского кино. Это не такие большие деньги», — резюмировала она.

 «БИЗНЕС Online».

* * *

KSF_0817Шушы көннәрдә Туфан Миңнуллин пьесасы буенча куелган «Мулла» фильмы журналистларга тәкъдим ителде. Безнең хәбәрчеләребез — фильмның беренче тамашачылары иде.

Татарстанда «Мулла» фильмын төшерү Россиянең танылган киноактеры Марат Бәшәровның җиңел аягыннан һәм “Татар-информ” хәбәрчеләренең җиңел камераларыннан башланып китте. Бу 2017 елның 5 августы иде. Ә инде нәкъ тугыз айдан, ягъни, ана карынында бала өлгергән кадәр вакыт эчендә ул әзерләнеп бетеп, тамашачыга тәкъдим ителде.

Сүз Туфан Миңнуллинның “Мулла” пьесасы буенча Рамил Фазлыев һәм Әмир Галиәскәров төшергән яңа фильм турында бара. Әлеге фильмның идея авторы композитор Марат Әхмәтшин. Генераль продюсер – Миләүшә Айтуганова.

Фильмның беренче тамашачылары журналистлар булды. Аны татар телле журналистлар гына тулысынча аңлап карый алды – русча титрлар куелып өлгермәгән иде. Фильмның беренче премьерасы Әтнәдә булды, Казанда ул Татарстан киносы атналыгы кысаларында 28 апрель көнне күрсәтеләчәк. Бөтен төшерү төркемен шунда күрербез, бәлки. Журналистларның сорауларына әлегә идея авторы Марат Әхмәтшин гына җавап бирде.

“Мулла”: пьеса һәм спектакльләр турында яңа булмаган мәгълүмат

Туфан Миңнуллинның Әсфәндияр исемле егетнең татар авылына имам булып кайтуы турындагы “Мулла” пьесасы 2006 елда Татарстанда “Яңа татар пьесасы” бәйгесендә махсус призга лаек булган иде. 2007 елда аны иң элек М.Гафури исемендәге Башкорт драма театрында Айрат Әбушахманов куйды. Кыскасы, иң элек Әсфәндияр башкортча сөйләшеп зур сәхнәгә чыкты. «Мулла” спектакль буларак Татарстанда өч дәүләт театрында уңышлы барды. Беренчесе – Әтнә театры (театрның баш режиссеры Рамил Фазлыев куйды), икенчесе – Минзәлә театры (театрның баш режиссеры Дамир Сәмирханов куелышында), өченчесе – Камал театры (театрның баш режиссеры Фәрит Бикчәнтәев сәхнәләштерде). 2010 елда Әтнә театры бу спектакль белән “Идел-йорт” халык театрлары фестивале гран-приын алды. Сүз уңаеннан, ул чакта әле Әтнә театрының дәүләт статусы да, Тукай исеме дә юк иде. Барысы да соңрак – “Мулла”дан соң килде.

Шулай да күпчелек тамашачы “Мулла”ны Эмиль Талипов уйнаган Әсфәндияр буларак хәтерендә калдырды. Хәзер спектакль инде репертуардан төште.

“Мулла”: экранлашу тарихы

Ниһаять, татар авылына имам булып кайткан Әсфәндияр тарихы экранлашты. Пьесаның беренче театраль режиссеры Рамил Фазлыев үзе өчен эксперимент буларак, аны кинога төшерү эшенә дә алынды. Әлбәттә, Әсфәндияр образын беркемгә дә ышанып тапшырмады. Моны ул фильмга акча эзләү өчен төшерелгән видеороликта үзе төшкән булуы белән аңлаткан иде.

Киносценарийны Марат Әхмәтшин белән Илгиз Зәйниев язган. “Мулла” – теленә тел тидермәслек бик аз санлы татар фильмнарының берсе. Татар фильмнарының “агач” телдә язылу проблемасы бар һәм бу профессиональ сценаристлар һәм тел белгечләре белән эшләмәү нәтиҗәсе. “Мы сами с усами”, ягъни мәсәлән. Бу юлы егетләр тырышкан, афәрин!

“Мулла”: Туфан абый язган эчтәлек һәм Илгиз Зәйниев белән Марат Әхмәтшин өстәмәләре

Сюжет беренче карашка артык катлаулы түгел. Самат исемле бай эшмәкәр туган авылында мәчет салдыра һәм яшь Әсфәндиярны авылга имам итеп алып кайта. Әмма авыл халкы мәчеткә йөрми, эчә, шул исәптән, Сәләхетдин мулла да дөрес кенә яшәми, яшьләр бозык. Әле җитмәсә авыл кешеләрен эчереп ятарга Вәлиәхмәт тә кайтып урнашкан. Ул — авылның теге заманнарда сөрелгән мулласының оныгы. Дөньяга фәлсәфи карашлы, әмма шактый усал адәм. Камал театрында аны Искәндәр Хәйруллин шәп итеп уйнаган иде. Якты образлар — Әсфәндиярга ашарга пешереп, өен караштыргалап йөрүче күрше апа һәм Әсфәндиярга гашыйк булган күрше кызы Налимә. Пьесада һәм Камал театрында куелган спектакльдә шулай иде. Киносценарийга шактый образлар өстәлгән, булганнары да бераз үзгәртелгән яки тоныкландырылган. Фильмга Артур образы һәм Вәлиәхмәтнең бандит дуслары кергән.

Пьесада Әсфәндиярның үткәне турында “чәнечкеле тимер чыбык артында” дигән ярты җөмлә генә бирелгән булса, фильм бер экшн-күренеш һәм төп геройның төрмә капкасыннан чыгуы белән башланып китә. Әсфәндияр үзенең туганнан-туганы Самат абыйсы янына бара. Спектакльдә дә, кинода да Самат абыйсы аны үзе салдырган мәчеткә мулла итеп куя һәм үзе туган йортка урнаштыра. Спектакльдә участковый активрак кулланылса, кинода ул бернинди дә мәгънәви роль уйнамый. Аның каравы киносценарий авторлары Вәлиәхмәт образын җентекләп эшләгәннәр — аны авылның алпавытына әйләндереп куйганнар…

“Мулла”: матбугатка иң ачык татар фильмы

Фильмны төшерү командасы үзенең матбугатка ачык булуы белән аерылып торды. “Татар-информ” хәбәрчеләре фильмның беренче кастингында да катнаштылар. Анда Илсөя Бәдретдинова да Налимә роленә кызыгып килгән иде. Хәтта съемкалар хакына гастрольләрен күчерергә риза иде. Әмма әлеге роль Әтнә театры примасы Гүзәл Гафаровага насыйп булды. Кастингка Әсфәндияр роленә өметләнеп килүчеләр дә күп иде. Әмма, әйткәнемчә, әлеге роль килүчеләрнең берсенә дә насыйп булмады. Режиссерның үзенең төп рольне башкаруы начармы, яхшымы – белмим. Кыскасы, ни булса да булды – татарның бүгенге заман мулласы экраннарга Рамил Фазлыев йөзе белән чыкты.

Беренче кадрлар Әтнә районының Күәм авылында Гыйлемхан Галләмов хуҗалыгында төшерелде. Йорт хуҗасы Әнис Галләмов киң күңеле белән төшерү төркеменә үз йортын тәкъдим иткән. Ул үзе дә беренче көнне читтән генә төшерү командасының эшен күзәтеп торды. “Миңа кечкенә генә роль дә бирмәкчеләр иде – баш тарттым”, — ди. Ул кино төшерүче командадан кечкенә рольдән баш тарткан бердәнбер кеше иде булса кирәк. Шул тирәдә йөргән кешеләрнең күбесе кадрда күренеп, әз генә булса да тарихта калырга тырышканнар.

Беренче кадрларны Әтнә районы газетасы журналистлары белән бергә бердәнбер республика матбугат чарасы буларак, “Татар-информ” да төшерде. Безнең коллекциядә фильм төшерә башлау алдыннан ватылган тәлинкә кыйпылчыклары да саклана, фотоархивта фотографыбыз Салават Камалетдиновның эксклюзив кадры – тәлинкә кыйпылчыкларының чәчелеп киткән мизгеле дә бар.

Марат килгән дә киткән. Шуннан?

Беренче кадрлар буларак, Марат Бәшәров белән Рамил Фазлыевның, ягъни, эшмәкәр Артур белән имам Әсфәндиярның шәһәргә китергә җыенуы, әмма соңгы мизгелдә Әсфәндиярның авылда калуы төшерелде. Аннары – аларның өйдә сөйләшеп утыруы, ягъни, Артурның элеккеге дустын шәһәргә китеп, бергә эшләргә үгетләве. Аннары аларның мәчет янында очрашуы. Кыскасы өч эпизод кире тәртиптә төшерелде дә, бер көн эчендә эшен бетереп Маратыбыз Мәскәүгә очты. Ул премьерага килмәячәк.

Марат Әхмәтшин Мәскәү йолдызларын кинода төшәргә чакыруы кыен түгеллеген әйтә. “Яхшы сценарий булса, ризалаша алар”, — ди. Марат үзе дә җәй көне сценарийны ошатуын әйткән иде. “Иң элек герой исән каламы дип сорадым. Геройның үлмәве яхшы”, – дигән иде ул.

Дөресен әйткәндә, Маратның булуы-булмавы фильм өчен артык зур роль уйнамый дип уйлыйм. Ул аны яхшырта да, боза алмаган. Аның дустын китергә үгетләве Әсфәндиярның иман ныклыгын сынау дип тә карый алмыйбыз. Әсфәндиярның дустының машинасыннан төшүен “шулай язган” дип кенә бәяләргә мөмкин – авылның иң карт кешесе үлеп киткән, ә карт мулла өйдә юк.

Әгәр дә Маратның булуы фильмга кызыксыну арттыра һәм тамашачыны китерә ала икән – бик яхшы. Юк икән – зыян юк.

Әтнә примасын чишендергәннәр

Ә инде тамашачыны тәгаен кызыксындыра торган бер кадр бар. “Мулла” фильмы – шәрә кызлар күрсәткән беренче татар фильмы булса кирәк. Бәлки, ниндидер өйрәнчек фильмнар булгандыр. Әмма зур амбицияләр белән төшерелгән фильмнарда мондый кадрларны хәтерләмим. Салават Юзеевның бер татарометражкасында “министрга артын күрсәтте” дигән репликаны гына хәтерлим. Күрсәтү процессы күрсәтелмәде, әлбәттә.

Ә биредә точно күрсәтелә. Кызлар – төп героиня Налимә белән аның ахирәте Гөлназ мунчада утыралар. Башта тезләрен кочаклап бөгәрләнеп утырсалар, аннары берәр-берәм торып басалар. Яшь оператор Юрий Даниловка афәрин – уңышлы ракурслар табып, матур төшергән кызларны. Шулай итеп Гөлназ Гафарова белән Ирина Кибякова – беренче булып милли кинода шәрә төшкән татар кызлары.

Марат Әхмәтшин әйтүенчә, кызларны үгетләве җиңелдән булмаган. Димәк, бу кадрларның ни өчен кирәклеген Марат Әхмәтшин журналистларга аңлатып бетерә алмаса да, актрисаларга аңлата алган. Шулай да төрки илләргә прокатка чыкканда, ил әлеге кадрларның булмавын таләп итә икән, авторлар аны төшереп калдырачаклар. Татар киносында ике шәрә артны саклап калу бәрабәренә чит ил прокатыннан баш тартмаслар бит инде. Әле алда Казан халыкара мөселман киносы фестивале дә бар. “Мулла”ның баш продюсеры Миләүшә Айтуганова бит әле Казан халыкара мөселман киносы фестиваленең башкарма директоры да. Ул үткән елның августында ук фильмның Казан кинофестивале өчен төшерелүен ассызыклаган иде. Әлеге кадр кинофестиваль өчен “хәләл” буларак кабул ителерме икән – карап карыйк.

Шунысы да игътибарга лаек – зур фестивальләргә тәкъдим ителү һәм киң прокатка чыгу амбицияләре белән эшләнгән “Байгал” фильмында андый “хәләл булмаган” кадрлар юк. Биредә Миләүшә Айтуганова төп геройның 30 ел элек аерылышкан хатынын уйнады һәм ул үз героен “киемсез” кадрлардан саклап кала алган. Ә ир-ат затыннан булган сценарист һәм режиссер, аның сүзләренчә, героиняның пляжда элеккеге ире белән җенси мөнәсәбәтләргә керүен теләгәннәр. “Яшь Миләүшә белән теләсә нишләгез, миңа килешми”, дип әйттем”, — ди Миләүшә Айтуганова.

Андый-мондый эшләр яшьләргә генә килешә дип саный Миләүшә ханым һәм кызларны матур гына чишендергәннәр. Миңа ошады.

2 сәгать

Алга таба китик. Спектакльдә өйләнешкән Налимә белән Әсфәндиярга күбрәк вакыт бирелсә, кинода сәгать ярым караганнан соң гына, Әсфәндияр торт күтәреп, хатын сорарга китә. Ә аңарчы балалар белән уйнап, исерек Бәдретдин абзыйны өенә озатып, Вәлиәхмәт белән карышып вакытын үткәрә. Һәм болар, төрлечә төшерелгән Әтнә пейзажы белән бизәлеп, төп-төгәл сәгать ярым дәвам итә.

Кыскасы, фильм артык озын, бу татарның әрәм-шәрәм итергә яратмау гадәтеннәндер инде: төшерелгән икән – керсен! Артык кыскартып монтажламаганнар. Әрәм калмасын, дигәннәрдер.

Алпавыт

Инде Вәлиәхмәткә килик. Бу рольдә Әлмәт актеры, Татарстанның халык артисты Рафик Таһиров. Ну, малай, шәп уйный. Камал театрының Искәндәр уйнаган Вәлиәхмәте авылның “соры кардиналы”, авылга үчле, аны тарату-бетерү уе белән яшәгән бер адәм булса, Рафикның Вәлиәхмәте – авылның алпавыты, ул теплицалар ямап кыяр үстерә, аңа киңәергә җир кирәк. Ә аңа якын җир – мәчетнеке. Кыскасы, каршылык рухи төшенчәләргә бәйле түгел, тотып карый торган төшенчә – җир мәсьәләсе. Вәлиәхмәт авыл кешесен эшле итәм дисә дә, Әсфәндияр ни өчен бирмәве турында дәлилләр китермәсә дә, җирне бирергә теләми. Хәтта Вәлиәхмәт өстенә трактор белән килгәндә дә курыкмыйча басып тора.

Вәлиәхмәт теге заман мулласы оныгы булып кына калмыйча, бу заманның бандиты да икән ләбаса. Дуслары килә моңа. Эчәләр. Гөнаһ шомлыгы дигәндәй, шулвакыт Әсфәндияр килеп керә. Кычкырып сүгенмәүләрен үтенеп кергән икән авыл мулласы. Вәлиәхмәт муллага пистолет тери һәм… тегесенең курыкмавы моны үзгәртә дә куя. Югыйсә, ул мулланың курыкмавын өстенә трактор белән килгәндә үк күргән иде бит. Кыскасы, Вәлиәхмәт могҗизаи яхшырып мәчеткә йөри башлый. Рафик Таһиров үзе дә канәгать түгел героеның кинәт яхшыруына. Әмма кушканнар икән, яхшырасың инде.

Вәлиәхмәт – Рафик Таһировның беренче кино эше. Менә бит, кеше утыз елга якын сәхнәдә уйнап йөргәннән соң кинематография өчен табышка әверелде. Алга таба да аның кинематографиядә кулланылачагы турында хәбәр бар. Яшь кинорежиссер Илшат Рәхимбай яңа төшереләчәк “Алмачуар” фильмында аңа роль әзерләп куйган инде – үзе әйтте.

Вак-төяк күзәтүләр

Тагын бер фантастикага тиң күренеш – авыл хатыны айнымас ирен – Бәдретдин абзыйны өенә китереп биргәч, ипләп кенә урынга салуы, “матурым” дип матур сүзләр әйтүе. Булмас димә, дөнья бу, дияр идең, алай бик кадерләгәч, нигә ул аны караңгы төшкәнче үзе эзләп тапмаган соң. Мин үскәндә авыл хатыннарының көтүдән кайтмый калган сарык бәрәнен эзләгән шикелле, исерек ирләрен эзләп йөрүе табигый хәл иде. Ярар, монысы лирик чигенеш.

Фильмны әзерләүчеләр дин тотучылар белән тотмаучылар арасында төрлечә кабул ителергә мөмкин күренешләр керткәннәр. Әйтик, авыл бандиты Эльбрус машина капоты өстенә салып Налимәне көчләргә маташа. Налимәнең дусты Гөлназ мәчеткә кереп, Әсфәндиярдан ярдәм сорый. Ә Әсфәндияр намаз укуын дәвам итә. Укып бетергәч кенә сикереп торып урамга ташлана. Дөньяви тормыш белән яшәүчеләр өчен аңлашылмаган бу күренеш дин ягыннан дөрес диләр.

Дин тотып яшәүчеләр Әсфәндиярның ни өчен чәче бик кыска булуын, сакал-мыек үстермәвенә дә аптырабрак карарга мөмкин. Әсфәндияр яшәгән өйнең хуҗасы Әнис Галләмов та төп геройга бераз сакал үстерергә киңәш итүен әйтә.

Финалда Эльбрус Әсфәндиярга пычак кадый. Ни өчендер, сценирстлар һәм режиссер яралы Әсфәндиярны больницага алып китү вариантын карамаганнар — ул өендә ак урын җирдә ята һәм күзләрен ача. Менә бит, ә Бикчәнтәев аны үтергән иде. Аңа тәрәзәдән аткач, тамашачы залдан Әсфәндияр үлде дигән уй белән чыгып китте. Марат Әхмәтшин Туфан Миңнуллинның Әсфәндиярны үтермәвен ассызыклый. Кинода да ул үтерелмәде. Әсфәндияр исән, хатыны матур, Вәлиәхмәт яхшырды, балалар динле, хәтта күрше малае азан әйтә. Дөнья матур, дөнья киң!

Фильмны төшерүчеләр аны төрки илләрдә күрсәтәчәкләр һәм бу бер күрсәтелү булырмы, прокатмы – анысы Туфан абый язган тарихның көченнән һәм Миләүшә Айтуганованың дипломатик сәләтеннән тора.

“Мулла” – милли фильм

“Мулла” фильмы алдыннан “Татар-информ”да үткәрелгән матбугат конференциясендә милли фильм төшенчәсе турында сүз чыккан иде. Толерант спикерлар бу сорауга саграк җавап бирде. Минемчә, “Мулла” – милли фильм. Беренчедән, ул татар тормышын күрсәтә, икенчедән, татар телендә, өченчедән, татар әсәре буенча төшерелгән. Ә төп герой – милли героймы? Бәлки… Әмма мин бу төп геройның күзләрендә киләчәккә өмет, яшисе килү теләге, ярату күрмәдем. Нууу җәмәгать, мулла дигәч тә…

intertat.tatar

Просмотров: 1078

Один комментарий

  1. Давно пора снимать такие фильмы. А молодёжи надо снимать кино и видео продукцию на свои гаджеты для опубликования в интернете, т.к. традиционная киноиндустрия начинает уступать народному цифровому творчеству. .