Самараның Халыклар дуслыгы йортында «Материалы к хронике жизни и творчества Габдуллы Тукая» дип аталган өч томлы монография презентациясе узды. Аны Татарстан Республикасы Фәннәр академиясенең тел, әдәбият һәм сәнгать институты басмага әзерләгән. Уникаль басмага архив чыганаклары, хатлар һәм көндәлекләр, истәлекләр, газета һәм журналларда басылып чыккан материаллар, рәсми документлар кергән. Алар татар шагыйренең тормыш һәм иҗат юлын ачык итеп тасвирлый.
Монография презентациясен Фәннәр академиясенең тел, әдәбият һәм сәнгать институты өлкән фәнни хезмәткәре Марсель Ибраһимов үткәрде. Ул эш барышында шагыйрь биографиясенең әлегә кадәр билгесез булган фактлары ачылуы турында сөйләде.
Марсель Эльдар улы Тукай яшәгән «Жигули» (элек «Бристоль») кунакханәсенә дә кереп чыккан һәм аннан алган тәэсирләре турында да сөйләде. Ул Тукайның Самарада күргәннәренә дә тукталып үтте. Бу хәлне шагыйрь үзенең юлъязмаларында да теркәп калдырган. Тукай Самарага теплоходта йөзеп килгән һәм, извозчик яллап, кыйбат булмаган кунакханәгә илтеп куюын соралган. Извозчик, уйлап та тормаган, иң кыйбатлы «Бристоль» кунакханәсе янында төшереп калдырган һәм моның өчен бер сум акча алган. Чагыштыру өчен: ул вакытта кунакханәдә куну бәясе уртача 40 — 50 тиен булган.
«Бристоль»дә урнашып беткәч, Тукай «Икътисад» журналын чыгаручы Мөхәммәтфатыйх Мортазинны күреп кайтырга дип чыккан һәм кабат извозчик яллаган. Тукай безнең шәһәрне белмәгән, әлбәттә. Шуңа күрә извозчик сораган бер сумга риза булып, утырып киткән. Олаучы аны бер квартал үткәч төшереп калдыра. Тукай Мортазинның шулай якын яшәгәнен белгән булса, бу кадәр аяныч хәлгә калмаган булыр иде.
Габдулла Тукайның Уральскида яшәгән чоры турында махсус Казахстаннан килгән делегация вәкилләре сөйләде. Шагыйрь нәкъ шунда публицист һәм шагыйрь буларак таныла. Кунаклар арасында Уральск шәһәренең татар милли-мәдәни үзәге рәисе Флюра Миликеева, Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре Эльмира Әмирова, Габдулла Тукайның Уральскидагы музей-йорты директоры Марат Баһаутдинов та бар иде. Алар шагыйрьнең Уральск чорындагы иҗаты белән таныштырдылар. «Тукайны Татарстанда гына түгел, бөтен дөньяда да беләләр һәм иҗатын яраталар, — дип искәрттеләр казахстанлылар. — Бөек татар шагыйре Габдулла Тукай безнең шәһәрдә 12 ел яшәгән. Без моның белән бик горурланабыз. Шулай ук бездә аның музее булу, андагы экспонатлар белән шәһәребездә яшәүчеләрнең генә түгел, читтән килгән кунакларның да зур кызыксынуы шатландыра. Ел саен, 26 апрельдә, без Тукайның туган көнен зурлап үткәрәбез – чәчәкләр китерәбез, татар, рус, казах, башкорт телләрендә аның шигырьләрен укыйбыз. Безнең балалар аның шигырьләрен мәктәптә дә өйрәнәләр. Габдулла Тукайның иҗаты безнең өчен бик мөһим»,- дип сөйләде үзенең чыгышында Эльмира Әмирова.
Музей эшчәнлеге белән Марат Баһаутдинов таныштырып үтте.
- XIX гасыр ахырында — XX гасыр башларында мөселманнар өчен Уральск шәһәре мәгариф үзәге булып хезмәт иткән. Өч мәдрәсәдә укымышлы педагоглар эшләгәнлектән, анда Самара, Сарытау, Ырынбур, Әстерхан, хәтта Казан шәһәрләреннән шәкертләр килеп укыган. Безнең музей диварлары Тукайны хәтерлиләр. Ул шушында унике ел буе үзенең остазы Мотыйгулла Төхвәтуллин янына килеп йөргән. Шуңа күрә бу бинаны Тукай музее итеп алдык та инде. Ул вакытларда ук бу уку йорты мәдәният, белем үзәге булып хезмәт иткән. Биредә татар газетасы чыгып торган, театраль труппа оешкан. Тукай татар шагыйре генә түгел, әле тәрҗемәче дә булган бит. Аның тырышлыгы белән татар тормышыннан башка милләт кешеләре дә хәбәрдар булган, — дип сөйләде музей директоры.
Шагыйрьнең соңгы еллары, Казан табибы Григорий Клячкин һәм аның шәхси хастаханәсе турында Казан дәүләт медицина академиясе доценты Марина Подольская сөйләде. Ул чарада катнашучыларны Клячкинның оныгы – педагогия фәннәре кандидаты, профессор Наталья Клячкина белән таныштырды. Наталья ханым Самарада яши һәм эшли, шушы презентацияне оештыручы да ул икән.
Кунакларның чыгышы «Яктылык» мәктәбе укучыларының чыгышлары белән үрелеп барды. Балалар Габдулла Тукайның катлаулы һәм эчтәлекле шигырьләрен бик оста итеп башкардылар, биеделәр, ә ахырда, барыбыз да бергә, Тукайның «Туган тел» җырын башкардык.
Чара «Яктылык» мәктәбе китапханәсенә, Самараның фәнни китапханәсенә, мөфтияткә, Уральскидагы Габдулла Тукай музеена өч томлы монографияне тапшыру тантанасы белән тәмамланды.
Данияр СӘЙФИЕВ.
«Бердәмлек».
Просмотров: 1069
Бик тә эчтәлекле, матур чара булды. Оештыручыларга зур рәхмәт!