“Бердәмлек” өлкә татар газетасының баш мөхәррире Рәфгать Әһлиуллин бүген 75 яшьлек юбилеен билгеләп үтә
Кем әйтмешли, юбилейлар үтә дә китә. Ә кешенең үз гомерендә башкарган эшләре халык күңелендә кала. Бу бигрәк тә язучы кешеләрнең эшчәнлегенә кагыладыр. Журналист бит ул илдәге сәясәтне аңлап, халыкның бу турыда нәрсә уйлаганын белеп, киләчәкнең офыкларын алдан күреп, барысын да анализлап, һәр укучы күңеленә сеңәрлек итеп язарга тиеш.
Әһлиуллин нәкъ шундый журналист. Элек ул укымаган газеталар, ул күрмәгән телевизион тапшырулар юктыр, дип әйтә идек. Ә хәзер инде ул кермәгән сайт та юк дияргә генә кала. Рәфгать Нәбиулла улы интернет челтәренә кыюсыз адымнарын биш — алты еллар элек кенә ясаган иде. Шул вакытта компьютерның кайсы төймәсенә басарга кирәклеген хезмәткәрләреннән сорап утырса, хәзер инде без үзебез: “Бу яңалыкны кайдан алдыгыз инде тагын? Беркая да андый хәбәр ишетелгәне юк бит”, — дип кабинетына атылып кергәндә, шундук сайтның исемен әйтә дә бирә, әле мәгълүмат сайтларын укымауда гаепләп тә чыгара.
Әйе, мөхәрриребезне дөньядан артта калган олы кеше, дип атап булмый. Ул әле үзеннән күпкә яшьрәк хезмәттәшләрен дә уздырып, яңа идеяләр тудырып яшәүче кеше. Бүген ул Гакыйль Сәгыйровның музей-йортын булдыру буенча Кошки районы белән Самара арасын иңли, заманында “Волжская коммуна” газетасының хәбәрчесе булган шагыйрь Владимир Мирныйның ташландык каберенә истәлек ташы кую белән шөгыльләнә, авыру булуына карамастан, Казанда уздырылучы Бөтендөнья татар конгрессының милли һәм төбәк массакүләм матбугат чаралары форумында өчәр көн йөреп кайта.
Исебез китә инде бу кешегә — тәнендә операция ясатмаган бер әгъзасы да калмаган, ә ул, үзен саклау урынына, икейөзле кешеләргә хакыйкатьне ярып салырга да кыенсынмый, көн кадагына язылган кискен язмалары белән тын күл өстеннән дулкын йөгертеп алырга да куркып тормый…
Үҗәтлек, максатчанлык сыйфатлары аңа әтисе Нәбиулла агадан, әнисе Гыйльменур ападан килгән булса, язучылык осталыгы, укучы өчен кызыклы, көнүзәк темаларны таба белү сыйфаты Казан университетының журналистика факультетында укыганда, өлкәбезнең «Волжская коммуна», «Знамя Родины», «Волжская новь» район газеталарында эшләгән чорда чарланган булса кирәк. Заманында «Советская Россия», «Труд», «Сельская жизнь», «Сельская молодежь», «Степные просторы» кебек үзәк газеталарда һәм журналларда да Рәфгать Нәбиулла улының кызыклы язмалары даими бастырылып килгән. Ул авыл хуҗалыгына яңа технологияләр, яңа ысуллар кертү турында язылган берничә язмасы өчен Бөтенсоюз халык хуҗалыгы казанышлары күргәзмәсендә бронза медале белән дә бүләкләнгән.
«Волжская коммуна» өлкә газетасының йөз еллыгына багышланган ике томлы китапта Рәфгать Әһлиуллинның да исеме һәм язмалары бар.
Өлкә “Туган тел” җәмгыятенең беренче адымы — 1989 елда уздырылган кышкы Сабан туе бәйрәме турында да Рәфгать Әһлиуллин «Волжская коммуна», «Ватаным Татарстан» газеталарында язып чыга. Ә Самараның Яшьләр йортында татарлар уздырган зур җыелышта газета ачу һәм аның редакторын сайлау турында сүз чыккач, Рәфгать Әһлиуллинның һәм күптиражлы завод газетасы хәбәрчесе Шамил Галимовның исеме атала. Бу Рәфгать Нәбиулла улының Волжски районының «Волжская новь» газетасында редактор урынбасары булып эшләгән чагы була. Җыелыштан кайтып, өйдәгеләргә татар газетасына баш мөхәррир итеп чакырулары турында әйткәч, туксанга җитеп баручы Гыйльменур әби: «Барма, улым. Татар барда — хәтәр бар, диләр. Ашап бетерерләр үзеңне», — дип әйтә. Ноктасына баскан икән бит. Ә улы тыңламыйча, милләт өчен, халкым өчен дип, җиң сызганып эшкә алына. Аллаһы Тәгалә аны нәкъ менә кирәк вакытта туган телебезне, татарлыгыбызны саклап калу өчен Самарага китереп куйгандыр, дип уйлап та куясың.
Милли газетаны булдыру өчен татар җәмәгатьчелеге бик күп көч куя. Өлкә хөкүмәтенә яңа оешкан “Туган тел” татар җәмгыяте әгъзалары Рәшит Абдуллов, Мансур Ямалетдинов, Равил Яһудин, булачак баш мөхәррир һәм төрле оешмаларның вәкилләре, эшкә йөргән кебек йөреп, карар чыгару көнен якынайталар. Шулай итеп хөкүмәт һәм татар җәмәгатьчелеге ярдәме белән 1990 елның 25 апрелендә “Бердәмлек” өлкә татар газетасы чыга башлый. Ул вакытта аңа татар сүзенә сусаган җиде мең кеше языла.
Әле дә редакциягә килүчеләр: “Газета чыга башлаган көненнән бирле язылабыз”, — диләр. Шундый укучыларыбыз булганда, газетабыз яшәячәк әле, дигән өмет белән яшибез. Бүген интернет ярдәмендә газета чыгаруы ул хәтле авыр да түгел. Информация эзләп районнарга да йөрисе юк, электрон хатлар язышып, бөтен яңалыкларны белеп, төрле татар авылларында узган чаралар турында язып торабыз. Шулай да халыкка якынрак буласы килә. Рәфгать Нәбиулла улы планерка саен тукыган “аналитик” язмалар тусын өчен урыннарга бару, халык фикерен белү кирәк. Ә моның өчен, акчага кытлык булу сәбәпле, кадрларыбыз да җитешми, машинабыз да юк.
Шуңа күрә олыгаеп баручы мөхәрриребезнең күңеле тыныч түгел. Хөкүмәт түрәләре, байларыбыз белән очрашкан саен ул: “Акча юк, редакциябез көч-хәл белән генә очын-очка ялгап яши. Хезмәткәрләребезнең хезмәт хакы кайчакта Россия хөкүмәте билгеләгән минималь күләмгә кадәр дә җитеп бетми. Газета ябылса, аны яңадан ачу, язылучыларын табу кыен булачак. Ярдәм итегезче”, — дип барысын да йөдәтеп бетерә. Ләкин аны ишетүче генә юк.
Бу хәлдә нишләмәк кирәк? Капитализм дөньясы тик акчага, керем алуга бәйләнгән. Ә татар газетасыннан ни файда? Милли басмаларга реклама бирүчеләр дә аз, язылучылар саны да елдан-ел кими бара. Чөнки хөкүмәт түрәләре һәм балаларының Бердәм Дәүләт имтиханнарын яхшы билгеләргә бирүләрен теләгән ата-аналар тырышлыгы белән татар мәгарифе дә бетеп бара, язма татар телен белүчеләр саны да елдан-ел кими…
Ләкин юбилей уңаеннан язылган котлавыбызны шушы күңелсез нотада тәмамлыйсыбыз килми. Киләчәккә өмет зур булмаса да, үткән юлыбызга борылып карыйбыз да шушы 28 ел гомеребез юкка түгелдер, дип уйлыйбыз. Хат ташучыларыбыз әйтмешли, татар газетасын гына шулай зарыгып көтеп алалар. Килмәсә, дөньяның астын өскә әйләндереп, “Бердәмлек”не таптыралар. Бичара почтальоннарның редакциябезгә килеп, үзебез өчен калдырган нөсхәләрен алып киткән чаклары да булды. Татарлар күпләп яшәгән бөтен районнарда да шул хәл. Ләкин шәһәрдә күбрәк, чөнки шәһәр халкы һаман туган теленә сусап, татар сүзен, татар мохитын сагынып яши.
Рус милләтендәге хат ташучылар моның серен белеп бетермиләр, нәрсә язасыз соң шулкадәр, диләр. Нәрсә языйк инде? Халкыбыз турында язабыз. Аны бүген нәрсә борчый, нинди уй-фикерләр белән яши, оныгы яисә баласы нинди дәрәҗәләргә ирешкән — барысын да язып торабыз. Түрәләр кыланмышына түгел, халык мәнфәгатьләренә якын булган газета халыкка һәрвакыт кирәк.
Юбилеегыз котлы булсын, хөрмәтле Рәфгать Нәбиулла улы! “Бердәмлек”нең кабат чәчәк атуын күреп, тынычлап яшәвегезне телибез! Исән булыгыз! Изге хыялларыгыз тормышка ашсын!
Редакция хезмәткәрләре исеменнән Эльмира ШӘВӘЛИЕВА.
* * *
7 сентября исполняется 75 лет Рафгату Аглиулину, главному редактору областной татарской газеты «Бердэмлек». Что в переводе на русский значит «единство». Блестящий журналист Аглиулин многое сделал для того, чтобы межнациональное единство существовало в нашей губернии не только на бумаге. Поэтому сегодня он — гость специального проекта «Волжской коммуны», посвященного столетию Союза журналистов.
Первый опыт
«Вы меня останавливайте, я ведь могу на целый роман навспоминать», — предупреждает Рафгат Аглиулин в начале разговора. Мы находимся в редакции газеты «Бердэмлек» в Доме дружбы народов. Кабинет бессменного главного редактора мал и скромно обставлен. На столе — чай с сушками. Но за время беседы Рафгат Аглиулин к ним так и не притронется, а автор этого текста так и не попросит рассказчика остановиться или сменить тему. Потому что бывают же такие биографии журналистов… похожие на романы.
Жизнь Рафгата Аглиулина началась в селе Давлеткулово Камышлинского района.
Отец Набиулла, раскулаченный инвалид Первой мировой, сына так и не увидел — его убила простуда в феврале военного 43-го года. Маленький Рафгат жил трудной жизнью обычного сельского ребенка в стране, где матери отправлялись работать в поле сразу после родов, а вместо зарплаты насчитывали трудодни. Переломный момент произошел, когда маму Рафгата Набиулловича — Гильминур апа — подписали на районную газету, выходившую на татарском языке под редакцией поэта Анвара Давыдова. Чем-то очаровал первоклассника запах типографской краски… или дело было в необходимости читать издание от корки до корки из-за дефицита другой литературы. Но, так или иначе, в 53-м Аглиулин сам дебютировал в школьной стенгазете со стихотворением на смерть Сталина. Поэтическое произведение было невысоких художественных достоинств, но другой будущий известный татарский поэт Рустам Мингалимов обратил внимание на молодого автора и предложил тому попробовать себя в качестве селькора. Так и началась карьера в журналистике. Правда, первый в жизни слет селькоров Рафгату Аглиулину пришлось пропустить — не было штанов, чтобы на него поехать.
Журналистику не оставил
После школы-семилетки герой нашей истории поступил в сельхозтехникум, на агронома. Но журналистику не оставил. Более того, коллеги буквально затолкали его в кабинет редактора районной татарской газеты. Там Аглиулин не только узнал, что ему, оказывается, еще и платить готовы за материалы, но и получил приглашение в русскоязычную газету «Путь к коммунизму». Однако после техникума история совершила еще один любопытный поворот — нужно было отработать три года по специальности. Восемнадцатилетнего селькора отправили в Большую Глушицу, на 53 000 гектаров земли… главным агрономом. «Помню, в шесть часов утра запрягаю свою кобылу и еду за 15 километров к первому току, — вспоминает Аглиулин. — Лошадь была такая, что проедет рысью километр, а дальше — ни в какую, хоть убей. Так и мучился». Настойчивость и умение наладить диалог позволили Роману Николаевичу (руководителя в те времена не могли звать татарским именем) состояться и здесь. В колхозе, куда со временем перевели молодого агронома, ему удалось добиться значительных успехов, он вывел его в передовые. На беду, Аглиулин продолжал писать в газету «По ленинскому пути» Шенталинского района и освоил опасный жанр. «В сенокос я написал фельетон «Сенная лихорадка» о председателе нашего колхоза, который ходил себе сено косить. Фельетон не напечатали, а меня вызвали на народный контроль и в наказание перевели в отсталый колхоз. Там я уже ни о каких орденах и медалях не думал», — вспоминает Рафгат Набиуллович.
Из провинции — в центр
Возвращение в прессу получилось, мягко говоря, плавным. Из-за горячего нрава и обостренного чувства справедливости агронома всевозможные секретари и председатели никак не хотели пускать его в журналистику — мало ли что еще напишет! Но Аглиулин вернулся к своему делу и продолжал действовать в своей манере. Например, однажды, будучи заведующим отделом писем, он пропустил в печать три откровенных письма о колхозных бесчинствах. «Ты наше хозяйство без штанов выставил», — кричал на меня секретарь, — смеется теперь журналист. — Дурак дураком был. Правда, меня тогда не наказали. А первый и второй секретари вскоре перепились на пикнике, подрались, и их обоих сняли».
Со временем талант пробил дорогу из районных газет в главные областные издания. В частности, в «Волжскую коммуну». В 1970-м, после нескольких лет эпизодического сотрудничества, Рафгат Аглиулин стал полноправным ее сотрудником. И начался период, когда уже не журналисту следовало опасаться партийных деятелей, а нерадивые руководители старались избежать меткой и бескомпромиссной критики. Дошло до того, что появились «двойники», разъезжавшие по хозяйствам и представлявшиеся известным рецензентом сельской жизни. Во время работы в «Коммуне» Аглиулин наконец стал семейным человеком. В 37 лет его женой стала Фатыйма, а вскоре на свет появились две дочери Танзиля и Зульфия. Но едва ли 80-е прошли спокойно и безоблачно — в 43 года журналист «заработал» инфаркт.
Принципиальность и талант
А потом развернулась перестройка. Партийное руководство стало лояльнее к вопросам национальной самоидентификации. В 89-м году возникло областное татарское общество «Туган Тел», зимой того же года прошел первый в нашем регионе зимний Сабантуй. На фоне таких событий Аглиулин в составе инициативной группы отправился штурмовать обкомы — убеждал их в необходимости создания областной татарской газеты. Наконец по радио прозвучало сообщение о том, что принято решение об учреждении такого издания. И даже «Ниву» на журналистские нужды выделили. 1 марта 1990 года Рафгат Аглиулин стал главным редактором новой четырехполосной газеты «Бердэмлек». К своей новой роли Аглиулин отнесся более чем ответственно. Например, вопрос острого дефицита бумаги он решил радикально — дошел с ним до министра печати и информации РФ Михаила Полторанина. Двух тонн бумаги, добытых в московских кулуарах, хватило примерно на год.
«Бердэмлек» был и остается еженедельным изданием. За всю историю газета не вышла только однажды — в дни августовского путча, когда типография испугалась напечатать спорные материалы. Конечно, молодую газету в непонятных экономических условиях изменившейся страны ждали приключения. Был момент, когда областной комитет компартии отказался от учредительства. И судьбу газеты решал областной совет народных депутатов, куда тогда входили 250 человек. И хотя строй изменился, но многие руководители остались. И в совете было предостаточно директоров совхозов, кого Рафгат Аглиулин когда-то резко критиковал. Неожиданно люди, которые прежде обижались на журналиста, угрожали ему и ставили палки в колеса, внезапно поддержали его, отдав должное принципиальности и таланту.
Больше, чем газета
«Бердэмлек» стала чем-то большим, чем газетой. Она сыграла очень важную роль в формировании современного мультикультурного пространства Самарской области. Это газета о сохранении традиций, о воспитании патриотизма на разных уровнях. Это площадка как для высказываний на самые злободневные темы, так и для творчества молодых авторов. И сегодня восьмиполосная газета выходит каждую неделю. Тираж, правда, сократился до двух с половиной тысяч экземпляров — но печатная пресса переживает не лучшие времена, так что это как раз не проблема. «Читатели есть — работать некому», — печалится Рафгат Аглиулин. Сказывается нехватка финансов. Многих из тех, кто стоял у истоков «Бердэмлека», уже нет. Но «Единство» по-прежнему нужно. Тем более что впереди есть вдохновляющие события. Это и юбилейный 1500-й номер, который выйдет будущим летом. И 30-летие самой газеты. И Всероссийский сельский Сабантуй-2019, который пройдет в Камышле. В районе, где Рафгат Аглиулин родился и впервые взялся за перо…
Так что беседа заканчивается, а главный редактор «Бердэмлека» остается писать статью в очередной номер. Газета, как всегда, выйдет вовремя.
КОНТЕКСТ:
Просмотров: 1910
Туган кэнен белэн кадерлебез, остазым, калэмдэшем, дустым, таянычым, терэгем! Тагын озак еллар халкыбызга хезмэттэ булырга насыйп итсен!
Котлыйм, Рафкат Набиуллович!!! исэнлек, ун,ышлар телим