Изге хыялларыгыз тормышка ашсын! / Человек и «Бердэмлек»

Аглиуллин“Бердәмлек” өлкә татар газетасының баш мөхәррире Рәфгать Әһлиуллин бүген 75 яшьлек юбилеен билгеләп үтә

Кем әйтмешли, юбилейлар үтә дә китә. Ә кешенең үз го­ме­рен­дә башкарган эшләре халык күңелендә кала. Бу бигрәк тә язучы кешеләрнең эшчәнлегенә кагыладыр. Журналист бит ул илдәге сәясәтне аң­лап, ха­лыкның бу турыда нәрсә уйлаганын белеп, киләчәкнең офыкларын алдан кү­реп, барысын да анализлап, һәр укучы кү­ңеленә сеңәрлек итеп язарга тиеш.

Әһлиуллин нәкъ шун­дый журналист. Элек ул укымаган газе­талар, ул күрмәгән те­ле­визион тапшырулар юктыр, дип әйтә идек. Ә хәзер инде ул кермәгән сайт та юк дияргә генә ка­ла. Рәфгать Нә­би­улла улы интернет чел­тә­ренә кыюсыз адым­нарын биш — алты еллар элек кенә ясаган иде. Шул вакытта компьютерның кайсы төй­мәсенә басарга ки­рәклеген хез­мәткәрләреннән со­рап утыр­­са, хәзер инде без үзебез: “Бу яңалыкны кайдан алдыгыз ин­де тагын? Беркая да андый хә­­бәр ишетелгәне юк бит”, — дип кабинетына атылып кергәндә, шундук сайтның исемен әйтә дә бирә, әле мәгълүмат сайтларын укымауда гаепләп тә чыгара.

Әйе, мөхәрриребезне дө­нья­дан артта калган олы кеше, дип атап булмый. Ул әле үзеннән күпкә яшьрәк хез­мәттәшләрен дә уздырып, яңа идеяләр тудырып яшәүче кеше. Бүген ул Гакыйль Сәгыйровның музей-йортын булдыру буенча Кошки районы белән Самара арасын иңли, заманында “Волжская коммуна” га­зе­тасының хә­бәрчесе булган шагыйрь Владимир Мирныйның ташландык каберенә истәлек ташы кую белән шөгыльләнә, авыру булуына карамастан, Казанда уздырылучы Бөтендөнья татар конгрессының милли һәм төбәк массакүләм матбугат чаралары форумында өчәр көн йөреп кайта.

Исебез китә инде бу кешегә — тәнендә операция ясатмаган бер әгъзасы да калмаган, ә ул, үзен саклау урынына, икейөзле кешеләргә хакыйкатьне ярып салырга да кыенсынмый, көн кадагына язылган кискен язмалары белән тын күл өстеннән дулкын йөгертеп алырга да куркып тормый…

1

Өлкә «Волжская коммуна» газетасының үз хәбәрчесе Рәфгать Әһлиуллин (уртада) Шенталы һәм Кләүле районнарында подрядта эшләүче механизаторлар арасында ярыш йомгаклары турында район җитәкчеләре белән фикер алыша (үткән гасырның 70нче еллары азагында төшерелгән фотосурәт).

Үҗәтлек, максатчанлык сый­­фатлары аңа әтисе Нә­би­улла агадан, әнисе Гыйльменур ападан килгән булса, язучылык осталыгы, укучы өчен кызыклы, көнүзәк темаларны таба белү сыйфаты Казан университетының журналистика факультетында укыганда, өлкәбезнең «Волжская коммуна», «Знамя Родины», «Волжская новь» район газеталарында эшләгән чорда чарланган булса кирәк. Заманында «Советская Рос­сия», «Труд», «Сельская жизнь», «Сельская молодежь», «Степные просторы» кебек үзәк газе­таларда һәм журналларда да Рәфгать Нәбиулла улының кызык­лы язмалары даими бастырылып килгән. Ул авыл хуҗалыгына яңа технологияләр, яңа ысуллар кертү турында язылган берничә язмасы өчен Бөтенсоюз ха­лык хуҗалыгы казанышлары күргәзмәсендә бронза медале белән дә бүләкләнгән.

«Волжская коммуна» өлкә газетасының йөз еллыгына ба­гышланган ике томлы китапта Рәфгать Әһлиуллинның да исеме һәм язмалары бар.

Өлкә “Туган тел” җәмгыя­тенең беренче адымы — 1989 ел­да уздырылган кышкы Сабан туе бәйрәме турында да Рәфгать Әһлиуллин «Волжская ком­муна», «Ватаным Татарстан» газеталарында язып чыга. Ә Самараның Яшьләр йор­тында татарлар уздырган зур җыелышта газета ачу һәм аның редакторын сайлау турын­да сүз чыккач, Рәфгать Әһлиуллинның һәм күптиражлы завод газетасы хәбәрчесе Шамил Галимовның исеме атала. Бу Рәфгать Нәбиулла улының Волжски районының «Волж­ская новь» газетасында редак­тор урынбасары булып эшләгән чагы була. Җыелыштан кайтып, өйдәгеләргә татар газетасына баш мөхәррир итеп чакырулары турында әйткәч, туксанга җитеп баручы Гыйльменур әби: «Бар­ма, улым. Татар барда — хәтәр бар, диләр. Ашап бетерерләр үзеңне», — дип әйтә. Нокта­сына баскан икән бит. Ә улы тыңламыйча, милләт өчен, хал­кым өчен дип, җиң сызганып эшкә алына. Аллаһы Тәгалә аны нәкъ менә кирәк вакытта туган телебез­не, татарлыгыбызны саклап ка­лу өчен Самарага китереп куйгандыр, дип уйлап та куясың.

Милли газетаны булдыру өчен та­тар җәмәгатьчелеге бик күп көч куя. Өлкә хөкүмәтенә яңа оеш­кан “Туган тел” татар җәм­гыяте әгъзалары Рәшит Абдуллов, Мансур Ямалетди­нов, Равил Яһудин, булачак баш мөхәррир һәм төрле оешма­ларның вә­килләре, эшкә йөргән кебек йө­реп, карар чыгару көнен якынайталар. Шулай итеп хөкүмәт һәм татар җәмәгатьчелеге яр­дәме белән 1990 елның 25 апрелендә “Бердәмлек” өлкә татар газетасы чыга башлый. Ул вакытта аңа татар сүзенә сусаган җиде мең кеше языла.

Рәфгать Әһлиуллин әнисе Гыйльменур әби һәм Зәйнәп апасы белән (1975 ел, Кләүле станциясе).  

Рәфгать Әһлиуллин әнисе Гыйльменур әби һәм Зәйнәп апасы белән (1975 ел, Кләүле станциясе).

“Бердәмлек” газетасы хезмәткәрләре арасында (1995 ел).

“Бердәмлек” газетасы хезмәткәрләре арасында (1995 ел).

Әле дә редакциягә килү­челәр: “Газета чыга башлаган көненнән бирле язылабыз”, — диләр. Шундый укучыларыбыз булганда, газетабыз яшәячәк әле, дигән өмет белән яшибез. Бүген интернет ярдәмендә газета чыгаруы ул хәтле авыр да түгел. Информация эзләп районнарга да йөрисе юк, электрон хатлар язышып, бөтен яңалыкларны белеп, төрле татар авылларында узган чаралар турында язып торабыз. Шулай да халыкка якынрак буласы килә. Рәфгать Нәбиулла улы планерка саен тукыган “аналитик” язмалар тусын өчен урыннарга бару, халык фикерен белү кирәк. Ә моның өчен, акчага кытлык булу сәбәпле, кадр­­ларыбыз да җи­тешми, машинабыз да юк.

Шуңа күрә олыгаеп баручы мө­хәрриребезнең кү­ңеле тыныч түгел. Хөкүмәт түрәләре, байларыбыз белән очрашкан саен ул: “Акча юк, редакциябез көч-хәл белән генә очын-очка ял­гап яши. Хез­­мәт­кәрләребезнең хез­мәт хакы кайчакта Россия хөкүмәте билгеләгән минималь күләмгә кадәр дә җитеп бетми. Газета ябылса, аны яңадан ачу, язылучыларын табу кыен булачак. Ярдәм ите­гезче”, — дип барысын да йөдәтеп бетерә. Ләкин аны ишетүче генә юк.

Бу хәлдә нишләмәк кирәк? Капитализм дөньясы тик акчага, керем алуга бәйләнгән. Ә татар газетасыннан ни файда? Милли басмаларга реклама бирүчеләр дә аз, язылучылар саны да елдан-ел кими бара. Чөнки хөкүмәт түрәләре һәм балаларының Бердәм Дәүләт имтиханнарын яхшы билгеләргә бирүләрен теләгән ата-аналар тырышлыгы белән татар мәгарифе дә бетеп бара, язма татар телен белүчеләр саны да елдан-ел кими…

Ләкин юбилей уңаеннан язылган котлавыбызны шушы күңелсез нотада тәмам­лый­сыбыз килми. Килә­чәккә өмет зур булмаса да, үткән юлыбызга борылып карыйбыз да шушы 28 ел гомеребез юкка түгелдер, дип уйлыйбыз. Хат ташучыларыбыз әйтмешли, татар газетасын гына шулай зарыгып көтеп алалар. Килмәсә, дөньяның астын өскә әйләндереп, “Бер­дәмлек”не таптыралар. Бичара почтальоннарның редак­циябезгә килеп, үзебез өчен калдырган нөсхәләрен алып киткән чаклары да булды. Татарлар күпләп яшәгән бөтен районнарда да шул хәл. Ләкин шәһәрдә күбрәк, чөнки шәһәр халкы һаман туган теленә сусап, татар сүзен, татар мохитын сагынып яши.

Рус милләтендәге хат ташучылар моның серен белеп бетермиләр, нәрсә язасыз соң шулкадәр, диләр. Нәрсә языйк инде? Халкыбыз турында язабыз. Аны бүген нәрсә борчый, нинди уй-фикерләр белән яши, оныгы яисә баласы нинди дәрәҗәләргә ирешкән — барысын да язып торабыз. Түрәләр кыланмышына түгел, халык мәнфәгатьләренә якын булган газета халыкка һәрвакыт кирәк.

Юбилеегыз котлы булсын, хөрмәтле Рәфгать Нәбиулла улы! “Бердәмлек”нең кабат чә­чәк атуын күреп, тынычлап яшәвегезне телибез! Исән булыгыз! Изге хыялларыгыз тормышка ашсын!

 

Редакция хезмәткәрләре исеменнән Эльмира ШӘВӘЛИЕВА.

«Бердәмлек».

* * *

7 сентября исполняется 75 лет Рафгату Аглиулину, главному редактору областной татарской газеты «Бердэмлек». Что в переводе на русский значит «единство». Блестящий журналист Аглиулин многое сделал для того, чтобы межнациональное единство существовало в нашей губернии не только на бумаге. Поэтому сегодня он — гость специального проекта «Волжской коммуны», посвященного столетию Союза журналистов.

Первый опыт

«Вы меня останавливайте, я ведь могу на целый роман навспоминать», — предупреждает Рафгат Аглиулин в начале разговора. Мы находимся в редакции газеты «Бердэмлек» в Доме дружбы народов. Кабинет бессменного главного редактора мал и скромно обставлен. На столе — чай с сушками. Но за время беседы Рафгат Аглиулин к ним так и не притронется, а автор этого текста так и не попросит рассказчика остановиться или сменить тему. Потому что бывают же такие биографии журналистов… похожие на романы.

Жизнь Рафгата Аглиулина началась в селе Давлеткулово Камышлинского района.

Отец Набиулла, раскулаченный инвалид Первой мировой, сына так и не увидел — его убила простуда в феврале военного 43-го года. Маленький Рафгат жил трудной жизнью обычного сельского ребенка в стране, где матери отправлялись работать в поле сразу после родов, а вместо зарплаты насчитывали трудодни. Переломный момент произошел, когда маму Рафгата Набиулловича — Гильминур апа — подписали на районную газету, выходившую на татарском языке под редакцией поэта Анвара Давыдова. Чем-то очаровал первоклассника запах типографской краски… или дело было в необходимости читать издание от корки до корки из-за дефицита другой литературы. Но, так или иначе, в 53-м Аглиулин сам дебютировал в школьной стенгазете со стихотворением на смерть Сталина. Поэтическое произведение было невысоких художественных достоинств, но другой будущий известный татарский поэт Рустам Мингалимов обратил внимание на молодого автора и предложил тому попробовать себя в качестве селькора. Так и началась карьера в журналистике. Правда, первый в жизни слет селькоров Рафгату Аглиулину пришлось пропустить — не было штанов, чтобы на него поехать.

Журналистику не оставил

После школы-семилетки герой нашей истории поступил в сельхозтехникум, на агронома. Но журналистику не оставил. Более того, коллеги буквально затолкали его в кабинет редактора районной татарской газеты. Там Аглиулин не только узнал, что ему, оказывается, еще и платить готовы за материалы, но и получил приглашение в русскоязычную газету «Путь к коммунизму». Однако после техникума история совершила еще один любопытный поворот — нужно было отработать три года по специальности. Восемнадцатилетнего селькора отправили в Большую Глушицу, на 53 000 гектаров земли… главным агрономом. «Помню, в шесть часов утра запрягаю свою кобылу и еду за 15 километров к первому току, — вспоминает Аглиулин. — Лошадь была такая, что проедет рысью километр, а дальше — ни в какую, хоть убей. Так и мучился». Настойчивость и умение наладить диалог позволили Роману Николаевичу (руководителя в те времена не могли звать татарским именем) состояться и здесь. В колхозе, куда со временем перевели молодого агронома, ему удалось добиться значительных успехов, он вывел его в передовые. На беду, Аглиулин продолжал писать в газету «По ленинскому пути» Шенталинского района и освоил опасный жанр. «В сенокос я написал фельетон «Сенная лихорадка» о председателе нашего колхоза, который ходил себе сено косить. Фельетон не напечатали, а меня вызвали на народный контроль и в наказание перевели в отсталый колхоз. Там я уже ни о каких орденах и медалях не думал», — вспоминает Рафгат Набиуллович.

70-е Рафгат Аглиулин работа в газете Волжская коммуна. Интервью в поле механизатором

В 70-е годы Рафгат Аглиулин работа в газете «Волжская коммуна». Интервью в поле с механизатором.

Журналист Рафгат Аглиулин

Журналист Рафгат Аглиулин.

Из провинции — в центр

Возвращение в прессу получилось, мягко говоря, плавным. Из-за горячего нрава и обостренного чувства справедливости агронома всевозможные секретари и председатели никак не хотели пускать его в журналистику — мало ли что еще напишет! Но Аглиулин вернулся к своему делу и продолжал действовать в своей манере. Например, однажды, будучи заведующим отделом писем, он пропустил в печать три откровенных письма о колхозных бесчинствах. «Ты наше хозяйство без штанов выставил», — кричал на меня секретарь, — смеется теперь журналист. — Дурак дураком был. Правда, меня тогда не наказали. А первый и второй секретари вскоре перепились на пикнике, подрались, и их обоих сняли».

Со временем талант пробил дорогу из районных газет в главные областные издания. В частности, в «Волжскую коммуну». В 1970-м, после нескольких лет эпизодического сотрудничества, Рафгат Аглиулин стал полноправным ее сотрудником. И начался период, когда уже не журналисту следовало опасаться партийных деятелей, а нерадивые руководители старались избежать меткой и бескомпромиссной критики. Дошло до того, что появились «двойники», разъезжавшие по хозяйствам и представлявшиеся известным рецензентом сельской жизни. Во время работы в «Коммуне» Аглиулин наконец стал семейным человеком. В 37 лет его женой стала Фатыйма, а вскоре на свет появились две дочери Танзиля и Зульфия. Но едва ли 80-е прошли спокойно и безоблачно — в 43 года журналист «заработал» инфаркт.

Принципиальность и талант

А потом развернулась перестройка. Партийное руководство стало лояльнее к вопросам национальной самоидентификации. В 89-м году возникло областное татарское общество «Туган Тел», зимой того же года прошел первый в нашем регионе зимний Сабантуй. На фоне таких событий Аглиулин в составе инициативной группы отправился штурмовать обкомы — убеждал их в необходимости создания областной татарской газеты. Наконец по радио прозвучало сообщение о том, что принято решение об учреждении такого издания. И даже «Ниву» на журналистские нужды выделили. 1 марта 1990 года Рафгат Аглиулин стал главным редактором новой четырехполосной газеты «Бердэмлек». К своей новой роли Аглиулин отнесся более чем ответственно. Например, вопрос острого дефицита бумаги он решил радикально — дошел с ним до министра печати и информации РФ Михаила Полторанина. Двух тонн бумаги, добытых в московских кулуарах, хватило примерно на год.

«Бердэмлек» был и остается еженедельным изданием. За всю историю газета не вышла только однажды — в дни августовского путча, когда типография испугалась напечатать спорные материалы. Конечно, молодую газету в непонятных экономических условиях изменившейся страны ждали приключения. Был момент, когда областной комитет компартии отказался от учредительства. И судьбу газеты решал областной совет народных депутатов, куда тогда входили 250 человек. И хотя строй изменился, но многие руководители остались. И в совете было предостаточно директоров совхозов, кого Рафгат Аглиулин когда-то резко критиковал. Неожиданно люди, которые прежде обижались на журналиста, угрожали ему и ставили палки в колеса, внезапно поддержали его, отдав должное принципиальности и таланту.

Больше, чем газета

«Бердэмлек» стала чем-то большим, чем газетой. Она сыграла очень важную роль в формировании современного мультикультурного пространства Самарской области. Это газета о сохранении традиций, о воспитании патриотизма на разных уровнях. Это площадка как для высказываний на самые злободневные темы, так и для творчества молодых авторов. И сегодня восьмиполосная газета выходит каждую неделю. Тираж, правда, сократился до двух с половиной тысяч экземпляров — но печатная пресса переживает не лучшие времена, так что это как раз не проблема. «Читатели есть — работать некому», — печалится Рафгат Аглиулин. Сказывается нехватка финансов. Многих из тех, кто стоял у истоков «Бердэмлека», уже нет. Но «Единство» по-прежнему нужно. Тем более что впереди есть вдохновляющие события. Это и юбилейный 1500-й номер, который выйдет будущим летом. И 30-летие самой газеты. И Всероссийский сельский Сабантуй-2019, который пройдет в Камышле. В районе, где Рафгат Аглиулин родился и впервые взялся за перо…

Так что беседа заканчивается, а главный редактор «Бердэмлека» остается писать статью в очередной номер. Газета, как всегда, выйдет вовремя.

«Волжская коммуна».


КОНТЕКСТ:

ПОЗДРАВЛЕНИЯ / КОТЛАУЛАР

Просмотров: 1910

2 комментариев

  1. Туган кэнен белэн кадерлебез, остазым, калэмдэшем, дустым, таянычым, терэгем! Тагын озак еллар халкыбызга хезмэттэ булырга насыйп итсен!

  2. Котлыйм, Рафкат Набиуллович!!! исэнлек, ун,ышлар телим