Хәзер инде социаль челтәрләрдә “телевизор сатам” дигән белдерүләр дә күренә башлады. Тик өметсез эш бу, бер-берең белән алыштырып уйнасаң гына инде. Шул ук вакытта аналитиклар, халык кара көнгә дип җыйган акчасына азык-төлек ала башлады, дип белдерә. Ярмалар “сикереше”нә борчак, тары, арпа килеп кушылды. Боларны төрле кибетләрдә төрле бәядән табарга була. Йомырка әле тик тора, әмма аның зур үсеш потенциалы бар.
Кайбер азык-төлек товарлары белән импортны алыштыру түгел, экспортка чыгарып акча сугу мөмкинлеге туа башлады. Әйтик, йомырканы Грециягә чыгару отышлы, бу диетик ризыкның иң кыйммәтле бәясе анда 10 данәне рубль курсы белән исәпләгәндә 262 сумнан артык, 170 сумга да табарга була, диләр. Иң арзан бәягә сатканда да табыш алу мөмкинлеге Россиядәгедән 3 тапкыр чамасы зуррак. Евросоюзның төрле илләрендә бәяләр төрлечә. Сыер итен, мәсәлән, Польшадан сатып алсаң отасың, Англиягә сатсаң – табышлы. Кремль санкцияләре нәтиҗәсендә итне Польшадан алып булмый, ә сатуны чикләмәделәр бит. Менә бу, чынлап та, авыл хуҗалыгы алдында зур үсеш перспективалары ача инде. Бездә исә халык пармезан турында хыялланудан туктады, доллар һәм евро “бию”ләрен дәвам итсә, үзебезнең эремчек һәм сыр бәяләре пармезаннан арзан булмаячак. Россиялеләрнең хезмәт хаклары исә долларга ияреп, саллы гына түбәнәеп бара. Әле күптән түгел генә 900 доллар тирәсе бәяләнгән хезмәт хаклары бүген валютадагы кыйммәтләрен ике тапкырга якын югалтып килә.
Нефть бәяләре төшә башлагач, бездә шундый пропаганда фокусы уйлап чыгардылар: имештер, россиялеләр хаксыз рәвештә зур хезмәт хаклары алып килделәр, артык рәхәт тормышка ияләнделәр, хәзер, янәсе, кризис тигезли, хезмәт хакы эшләгән күләмдә генә түләнәчәк. Россиялеләрнең рәхәт тормышта ничек “симерү”ләрен иллюстрацияләү өчен дөньяның кайбер илләрендәге уртача хезмәт хакларын үзебезнеке белән чагыштырып карыйк. Тирән кризиска кадәрге 2013 ел күрсәткечләрен алыйк. Норвегиядә уртача хезмәт хакы – 5500 доллар, Россиядәгедән бу 6,1 тапкыр артык. АКШта – 4300, Германиядә – 4000, Япониядә – 3900. Фәкыйрьрәк һәм кризиска чумып билләрен кыскан илләрне карыйк. Грециядә 2400 долларны тәшкил итә бу сан.
Дөрес, Грециядә азык-төлек бик кыйммәт, бензинга да сумның хәзерге курсы буенча исәпләсәң, 157 сум рус акчасы чыгарып салырга туры килер иде. Әмма грекларның уртача хезмәт хаклары бүгенге безнең илдәгедән 5,3 тапкыр күбрәк килеп чыга. Россиядә бензин бәясе исә март аена 50 сумга җитәчәк дип вәгъдә бирәләр, чөнки салым маневры нәкъ менә шул чакта тулы көченә керәчәк икән. 2013 елда Болгариядә дә уртача хезмәт хакы 1000 доллар булган, шул чактагы россиялеләрнең керемнәреннән бу артыграк, бүген исә инде болгарлар русларга караганда ике тапкыр күбрәк хезмәт хакы алулары белән горурлана алалар. Ә менә россиялеләрнең уртача хезмәт хакларын валютада исәпләү тагын бер-ике айдан нинди саннар күрсәтер, монысын алдан әйтү дә куркыныч. Илнең алтын-валюта резервларын һәм әйләнештә йөргән сумнар күләмен чагыштыргач, математик исәпләүләр ясаган экспертлар долларның бүгенге чын бәясе 78,80 сум, ә резервлар кимү темпы сакланса, март аена 130 сумлык доллар да реаль булачак, диләр. Мин үзем, илдә хәлләр бик кискенләшмәсә, доллар март ахырларына 100-200 сумлык чикләр эчендә тирбәлер дип уйлыйм. Бу чакта уртача хезмәт хакы 150-300 доллар тирәсендә булачак.
Менә шул чакта уртача россияле үзебездә җитештерелгән итне һәм сөтне дә бик авырлык белән генә сатып алачак, ә рөхсәт итсәләр, азык-төлекне хәтта Польшага экспортлау да зур табышлар китерәчәк. Бүгенге кризис авыл хуҗалыгы өчен беренче тапкыр зур перспективалар ача, моңа кадәр әле мондый хәлнең булганы юк иде. 1997 елдагы кризиста Россиядә уртача хезмәт хакы 70 долларга кадәр төште, 2002 елда ул 150 долларга җитте, 2005 елда 300 долларлык уртача хезмәт хакы яхшы ук үсте дип бәяләнгән булган.
Шуңа күрә Путин идарә итә башлаган елларга кире кайтсак, нәрсәсе гаҗәп: нефть тә бит шул еллар күрсәткеченә таба якынлашып килә. Тик кечкенә генә бер нечкәлек бар: Владимир Владимировичның популярлыгы һәм тормыш дәрәҗәсе акрын гына үскән ул елларда Россиядә әле совет чорыннан калган җитештерү бар иде. Хәзер безнең тормыш дәрәҗәсен импорт энәсе хәл итә, нефть энәсе сынганнан соң, импорт та котылгысыз рәвештә кими инде. Вакыйгаларның иң кискенләшкән чагында безгә бушап калган элекке тегү цехларына, җимерелгән фермаларга карап, үкси-үкси, күз яшьләре түгәргә туры килмәгәе. Ач карынга исә патриот булу нык кыенлашачак.
Хәзер илдәге бәяләрнең үсүе Мәскәүнең нинди тактика сайлавына бәйле. Әгәр квартал саен пенсияләрне һәм хезмәт хакларын индексацияләү юлын кабул итсәләр, без натураль 1992 ел белән очрашачакбыз: бәяләр һәм валюта курслары уннан алып йөзгә кадәр тапкырланып үсәчәк, ә менә кибет киштәләре шыр булачак. Хезмәт хакларын туңдырсалар, бәяләр ике-ике ярым тапкырдан да артмас, ихтимал. Ә рухи халәт ил җитәкчелегенең нефть бәясенә реакциясе кебегрәк булачак. Нефть 90га төшкәндә, 80 долларлык чиктән курыктылар, 70кә җиткәч, 60 долларны мөмкин түгел дип санадылар, 50 доллар турында уйлау да котны очыра иде. Бүген телеяңалыклар нефть 50 долларга якынлашканда, “бәя үсә” дип сөенешәләр. Озакламый Мәскәү барреле 40 долларлык нефть турында хыяллана башламагае. Шуңа күрә февральдә безгә үткән гыйнвар сөекле күренәчәк, мартта февраль бәяләрен сагынырбыз, майда инде март тормышы сөйкемле булып тоелыр, бәлки. Тагын бер шатлык: 2015 ел 2016 елдан яхшырак булачак. Менә шундый оптимизм россиялеләр өчен уртак булыр дип исәплик.
“Ватаным Татарстан”, № 7, 21.01.2015
Просмотров: 1391
Аллага тапшырдык…