Незабываемая встреча / Онытылмаслык очрашу

Я родилась в славящемся своими красотами Камышлинском районе. Здесь протекает река Сок, и бьют многочисленные родни­ки. Называется моя деревенька Байтуган. Здесь жили и похоро­нены мои предки. «Деревня, далёкая деревня, — в ней только можно чувствовать полную, не оскорбленную людьми жизнь природы. Деревня, мир, тишина, спокойствие! Безыскусственность жиз­ни, простота отношений!» — так описывал мой край великий писатель Сергей Тимофеевич Аксаков в «Семейной хронике».

Дом моего прадеда Ивана Козлова расположился на берегу реки Сок. Этот дом перешёл к нему от его прадеда. Вместе с домом передавались семейные легенды и предания. Одну из ис­торий я и хочу рассказать. Это было в далёком 1798 году.

В своей биографической повести «Детские годы Багрова вну­ка» С.Т. Аксаков пишет: «Хотя я уже ездил один раз в Чурасово, но местность всего пути была мне совершенно неизвестна… В первый же день мы ночевали возле татарской деревни Байту­ган, на берегу полноводной и очень рыбной реки Сок…». Акса­ков вспоминает мою родную деревню и в «Семейной хронике»: «Так продолжался наш путь, а на пятый день приехали мы ноче­вать в деревню Татарский Байтуган, лежащую на реке Сок, все­го в двадцати верстах от Аксакова…».

Знаменательно для нашей семьи то, что С.Т. Аксаков со своими родными остановился ночевать возле дома моего пред­ка, так как изба стояла на краю села. Путники не хотели при­влекать к себе внимание жителей деревни, и дом, стоящий на отшибе, им приглянулся. Были они усталые, измотанные. Прапрабабушка напоила всех путников вкусным травяным чаем, а от еды они отказались. Ночевали в карете, мужчины всю ночь удили рыбу. Ночь тогда была теплая, августовская. Прапрадед с ними ловил рыбу, а маленький Сережа, укутан­ный в теплый большой платок, спал на коленях своего деда.

Прадед моего прадеда из уст в уста своим детям передавал исто­рию встречи со старшим Аксаковым и его внуком Сережей. Дед Аксакова был заядлый рыбак и охотник. Одна ночь сблизила этих людей, и они делились секретами охоты и рыбалки. В те времена ещё никто не знал, что Сережа Аксаков станет известным писателем.

Была еще одна поездка Сергея Тимофеевича Аксакова, уже взрослого, в наши удивительные края. И опять на то же место. Эту встречу любила вспоминать прабабушка Ольга: «Прибыли строгий и скромный барин со своим вежливым помощником. Остановились возле родника. Ключевая водица понравилась ба­рину, и долго расспрашивал он у нас о жизни деревеньки Байту­ган. Был немногословен, больше слушал. Потом отправились к берегу реки Сок и долго ловили рыбу». Прабабушка приглаша­ла их за стол трапезничать, но они отказались. Не положено ба­рину кушать за одним столом с крестьянами, а может от скром­ности и стеснения, неизвестно. Но от огурцов не отказался, взял с собой несколько. Моему прапрадеду, заядлому рыбаку, Сер­гей Тимофеевич подарил заводской рыболовный крючок. Радо­сти не было предела. В то время крестьяне сами делали рыболов­ные крючки. Много рыбы наловил на этот подаренный Аксако­вым крючок прадед. Не сохранился этот подарок, рыба прогло­тила его и сорвалась, прокусив леску. Но рыболовные секреты, которые поведал Аксаков моему прадеду, передавались потом­кам. И я тоже знаю их. Впоследствии эти рыболовные секреты Сергей Тимофеевич описал в своих «Записках об уженье рыбы».

Об этой встрече рассказал мне мой дедушка Анатолий Коз­лов, когда мы с ним на берегу реки Сок ловили окуньков. Пока­зал тот самый родник, который до сих пор живет и бежит веселы­ми струйками. Ключевая водица действительно вкусная, мне понравилась. Этот родник поит водой деревеньку Байтуган.

Дома моих предков уже нет, остался лишь разрушенный камен­ный фундамент. По мы часто всей семьей отдыхаем летом на том берегу реки Сок, где останавливались дед Аксакова и сам Сергей Тимофеевич. Ловим рыбу, применяя интересные секреты из «Запи­сок об уженье рыбы». Когда я стану взрослой, обязательно пост­рою на этом месте красивый дом. Своим детям передам историю о встрече моих предков с Аксаковым, его секреты об уженье рыбы.

Я горда тем, что в моем роду были люди, которым посчаст­ливилось встретиться с семьей Аксаковых и мальчиком, в буду­щем ставшим известным русским писателем. Какое же волне­ние я испытываю, когда читаю строки из его произведений, в которых речь идет о местах родных для моих прадедов! Возмож­но, воспоминания об общении с моими далекими предками вдох­новляли его на творчество, в котором жизнь народа предстает правдиво, без прикрас, вызывая уважение к простым людям.

Альбина КОЗЛОВА, ученица 6 а класса Камышлинской школы (руководитель С.О.ФРЕЙ).

«Камышлинские известия».

* * *

Мин Камышлы районының иң матур авылларының берсе булган Байтуганда туып үскәнмен. Сок буйлары, саф чишмәләре, хуш исле урманнары һәм җиләкле тау итәкләре минем ерак бабаларым яшәгән һәм эшләгән җирләр. “Авылларда, ерак авылларда гына кеше тарафыннан бозылмаган табигать тормышын күреп була. Авыл тынлыгында гына күңел тынычлыгын татып, дөнья матурлыгын күреп беләсең. Гади тормыш, гади мөнәсәбәтләр дә анда гына буладыр”, — дип яза безнең як табигате турында “Гаилә хәтирәләре” дип аталган язмаларында бөек рус язучысы Сергей Тимофей улы Аксаков.

Ата-бабаларыннан мирас булып килгән бабамның әтисе Иван Козловның өе Сок елгасы буенда урнашкан булган. Өй белән бергә буыннан-буынга гаилә хикәятләре һәм риваятьләре дә күчеп килгән. Шул истәлекләрнең берсе 1798 елга караган.

“Багров оныгының балачак еллары” дип аталган биографик повестендә Сергей Аксаков болай дип яза: “Чурасовога бер мәртәбә барган булсам да, бу яклар миңа таныш түгел иде… Беренче көнне без тулы сулы һәм балыклы Сок буенда урнашкан Байтуган татар авылы янында кунарга туктадык”… Туган авылымны ул “Гаилә хатирәләре” дип аталган язмаларында да искә ала: “Шулай юлыбыз дәвам итте һәм без Аксаководан 20 чакрым ераклыктагы Байтуган авылы янында кунарга туктадык”...

Шул вакытта Сергей Аксаков нәкъ безнең бабайның өе янында туктаган. Соңында бу безнең гаилә өчен бик зур дәрәҗә булды. Бабамның өенең авыл читендә урнашуы да моңа сәбәпче булгандыр.

Юлчылар авыл халкының игътибарын җәлеп итәргә теләмәгәнлектән шулай эш­ләгәннәрдер. Юл газабыннан талчыккан юлчыларга әби үлән чәе пешереп бирә, ә менә аштан алар баш тарталар һәм хатыннар кареталарына кереп йок­ларга яталар, ә ирләр төне буе балык тоталар. Августның җылы бу төнендә минем бабам да алар белән балык тотарга бара. Ул булачак язучы Аксаков Сережаның, җылы шәлгә төренеп, үз бабасының итәгендә йоклавын хәтерли.

Бабамның өлкән Аксаков һәм аның оныгы Сережа белән балык тотуы турында гаиләбездә буыннан-буынга сөйләп киләләр. Аксаковлар аучы һәм балыкчы булганнар икән. Шуңа да бу төн гади крестьянны алпавыт белән дуслаштырган: алар бер-берсенә ау һәм балык тоту серләрен сөйләгәннәр. Озын төндә башка сүзләр дә табылгандыр.

Олыгайгач Сергей Тимофей улы тагын бер мәртәбә безнең якларга кайта. Һәм кунарга тагын безнең бабай өе янында туктый. Бу турыда минем әбиемнең әбисе Ольга болай дип искә ала: “Тыйнак һәм кырыс барин һәм аның ягымлы ярдәмчесе башта чишмгә төштеләр. Баринга су тәме ошады булса кирәк, ул Байтуган авылындагы хәлләрне сораша башлады. Үзе күп сөйләмәде, күбрәк тыңлады. Аннары Соктан балык тота башладылар”. Ольга әбием аларны ашарга да чакырган, ләкин бу юлы да алар гади кеше белән бер өстәл артына утырмаганнар. Ә бәлки яхшысынмаганнардыр, анысы билгеле түгел. Ә менә хуҗабикә бакчадан җыеп биргән кыярларны рәхмәт әйтеп алганнар алар.

Сергей Тимофеевич минем бабайга заводта ясалган кармак та бүләк иткән әле. Ул вакытта ярлы халык кармакны үзе ясый булган бит. Бу кармакка балыкны күп тоткан бабабыз, берничә елдан соң гына усалрак балык аны йоткан да, лесканы өзеп ычкынган. Ә менә Аксаковның балык тоту серләрен бабабыз балаларына да сөйләп калдырган. Хәер, аларны хәзер бөтен дөнья белә, чөнки Сергей Тимофеевич бу турыда “Балык тоту турында язмалар” китабында язып та калдырган.

Бабам белән балык тотарга баргач, шушы истәлекләрне ул миңа да түкми-чәчми җиткерде, Аксаков су эчкән чишмәне дә күрсәтте. Аның суы, чыннан да, бик тәмле икән. Авыл халкы да аны бик ярата.

Кызганычка, бабамның хә­зер өе юк инде, ишелгән фундаменты гына җил һәм яңгыр астында җиргә сеңеп бара. Ләкин безнең гаилә әгъзалары һәрвакыт шушы җирләргә әйләнеп кайтырга, Сок буенда ял итәргә ярата. Ә мин, үскәч, шушы урында үземә йорт салырга һәм оныкларыма да Аксаков турында сөйләргә хыялланам. Чөнки Сергей Аксаков иҗаты минем күңелемә якын, анда бит минем туган яклар турында сүз бара.

Альбина КОЗЛОВА,

Камышлы мәктәбенең

6 сыйныф укучысы.

«Бердәмлек».

Просмотров: 1801