Җыр һәм сәясәт

Май аенда “Евровидение”дә җырланачак җырларга, андагы репертуарга безнең парламентарий­ларның катнашы булырга тиешме? Әллә инде илдә халык ялчылары хәл итәсе, шөгыльләнәсе проблемалар калмадымы? Үзенә Джамала псевдонимы алган кырым татар канлы украин җырчысы Сусанна Җамалдиновага, ул башкарачак “1944” дип аталган җырга чәчрәп каршы чыгуны ничегрәк аңларга?

Сәясәтнең сәнгатькә борын тыгуы безне берничә дистә елга артка ташлап, киредән совет чорына кайтара кебек. Болай дип әйтергә нигез – Дәүләт Ду­масының мәгълүмати сәясәт буенча комитет рәисе Вадим Деньгин дигән кеше­нең: “Оештыручылар Җамалди­нованы ул җыр белән әлеге конкурста катнаштырырга тиеш түгел!” – дип белдерүе.

Балачагы Кырымда, Алушта янында узган, әтисе кырым татары булган кыз башкарачак җырның исеме безгә тугандаш халыкны үз җирләреннән куган, депортацияләгән ел белән аталса да, язуларынча, җыр сүзләрендә аз гына да сәясәт, шул исәптән ике ел элек Россиягә кушылган Кырым турында бер кәлимә сүз дә юк. Анда, мәгълүмат чараларына ышанганда, бары кешелеклелек һәм беркемнең дә язмышы көчләү юлы белән хәл ителергә тиеш түгеллеге бәян ителә. Тик күрәбез, ярымутрауны кушканнан бирле әлеге халыкның язмышына, аның иҗтимагый оешмалары, мәгъ­лүмат чаралары, аерым затларына без­нең махсус хезмәтләр генә түгел, сәя­сәтчеләр дә битарафлык күрсәтми. Бәлки шовинизм рупоры, “милләт юк икән – проблема да юк” ише шигарь­ләрдән дә тартынмаган партия – ЛДПР әгъзасы Деньгинга күпсанлы конкурслар лауреаты, әтисе телен камил белгән җырчының җыр кушымтасын кырым татар телендә башкарачагы ошамыйдыр? Әллә инде депутатның ул белдерүе Сталин депортациясен (җырның исеме бездәге астыртын һәм ачыктан-ачык сталинистларга үгезгә кызыл чүпрәк күрсәтү белән бер), ул вәхшәт вакытында юкка чыгарылган меңләгән корбан­нарның палачларын акларга тырышумы? Тик алай булырга, югары хакимият­нең тармагы саналган Думада андый сүзләр яңгырарга ялгыш та тиеш түгел бит. Хәтерем ялгышмаса, депортацияне РФ хакимияте, шул исәптән Президент үзе дә рәсми рәвештә гаепләп чыкты. Әллә соң бу гамәл бездәге патрио­тизмның гарипләнеп, шундый шөкәтсез формаларга керүеме? Аңламассың да.

Украинада да бәлки “Евровиде­ние”­дәге әлеге чыгыш аша дөнья җәмәгать­челегенә янә бер кат күршеләренең үткәндәге “яхшылыгы” хакында, читлә­теп булса да алар югалткан ярымутрау турында искә төшерергә тырышучылар юк түгелдер. Ләкин җырны корал итәргә тырышу бу очракка кагылмый кебек. Аның ике арада барган мәгълүмат сугышына катнашы да, миңа калса, юк һәм була да алмый. Җыр ул – Африкада да җыр. Ут күршеләребез – украиннар җыр­ны кемгәдер ошый яки ошамый дип сайларга бурычлы түгел. Шулай ди­мәктән, сайлап алу конкурсында җиңгән популяр җырчының талантын, финалда залны күмгән озакка сузылган алкышларны да истән чыгармаска кирәктер.

“Евровидение”не оешты­ручылар­ның җырга дәгъвалары булмас, җырчы сәхнәгә чыгар дигән ышаныч зур, әл­бәттә. Тик башкалар белән бергә жюрида утырачак Россия хөкемдар­ла­рының Җамалдиновага балл бирүен генә беркем дә гарантияләми. Ул гына да түгел, бәйгегә телевизион бойкот булмаган ихтималда да әлеге җырны Россиягә тран­сляцияләмәсләр дигән шик кала.

…Бүген Кырымда яшәүче кардәш­ләребез язмышын төрлечә бәяләргә мөмкин. Хәтсез еллар эшләп килгән популяр ATR телеканалы, башка мәгъ­лүмат чаралары ябылу, элекке милли лидерларның эмиграциягә ки­тәргә мәҗбүр булуы, аларга алмашка башка кыйблалы кешеләр килү әлеге ха­лыкның бәхетен түгәрәк итә дип әйтеп була микән? Азчылык милләт­ләрнең илдәге урынын билгеләүче даирәләр кырым татар халкы белән дә эшне тиз тотты дияргә мөмкин. Сез бит болай да җәбер-золымнарны башкалардан күб­рәк күр­гән халык, хөрлеккә, үсешкә, милли яңа­рышка, билгелә­нешкә ныг­рак лаек, диючеләр булмады. Шуның өстенә, күрәбез, кырым татар кызы башкарачак җыр исемендә Сталин депортациясен искә төшерү дә кай­берәүләрнең эчен бик поштыра. Әлеге хәл илнең сталинизмнан, “халыклар атасы” мирасыннан тулысынча чыгып җитә алмавын янә бер кат дәлилләп, яңа кыерсыту-кимсе­түләргә юл ачмыймы дигән сорау да урынсыз түгел. Шунлыктанмы, тугандаш халык­ның бер өлеше вәзгыятькә җайлашып, ярым­утрау хакимияте белән уртак тел табып көн күрсә, икенче өлеше көрәш байрагын төргән халәттә дә аны сүтәр, күтәрер көннәр киләчәгенә өмет итеп яши.

Наил ШӘРИФУЛЛИН.
Ватаным Татарстан.

Просмотров: 1923