Йортны коруда хаталар бар икән – бу халкыбызның битарафлыгы аркасында.
Милли хәрәкәт активистлары татар йортының кимчелекләрен таптылар
Моннан дүрт ел элек Самараның Волгарь бистәсендә “Дуслык паркы” төзелә башлаган иде. Аның төп максаты итеп өлкәбезнең мәдәни күптөрлелеген күрсәтү, халыкара дуслыкны ныгыту һәм милләтара теләктәшлекне саклау гамәлләре аталды.
Киләчәктә анда Милләтләр йорты, Никахлашу сарае төзү дә каралган. Ә Гаилә паркы буласы урында агачлар һәм куаклар утыртылган да инде. Комплексның төп горурлыгы булган этноавылда да күпчелек эшләр башкарылган. 15 гектар җирдә регионыбызда яшәүче 23 төп этносның көнкүрешен һәм мәдәниятен чагылдырган милли йортлар төзелеп килә. Бу урамда татар йортына да урын бирелгән. Шушы көннәрдә өлкә татар милли-мәдәни автономиясе рәисе Әнвәр Горланов, өлкә “Туган тел” татар җәмгыяте президенты Ильяс Шәкүров, шушы ике оешманың директоры вазифаларын башкаручы Фәрхәт Мәхмүтов һәм совет әгъзалары этнопаркка барып, милли йортыбызны күрделәр.
Халыклар дуслыгы йорты директоры, шушы этнокомплексның җитәкчесе Игорь Буров татар йортының булачак хуҗалары өчен экскурсия оештырып, башка халыкларның өйләре белән дә таныштырды. Аларның күбесе 70-80 процентка әзер инде.
Урам башында күз явын алып немец йорты тора. “Германиядә фахверк дип аталган каркаслы төзелеш техникасы кулланыла. Элек традицион йортлар бер катлы гына булса, тора-бара аларны ике катлы итеп төзи башлаганнар. Беренчесендә торак өлеше, ә өске катта йокы бүлмәләре урнашкан”, — дип сөйләде Игорь Викторович. Татарлар оста итеп ясалган диварлар белән дә, йорттагы су тегермәне белән дә озак хозурландылар.
Украин йорты да бик матур итеп төзелгән. Хатаның дүрт сөзәкле түбәсе салам белән капланган, диварлары акшарланган, йорты читән койма белән уратып алынган. Абзары да, сиртмәле коесы да, базы да бар.
Рус, мордва, чуваш халыкларының өйләре дә милли колоритка нигезләнеп, тышкы һәм эчке бизәкләре сакланып эшләнгән. Корылмаларны төзегәндә хәтта вак кына әйберләр дә күз уңыннан чыкмаган. Мәсәлән, Мордовия якларында үсә торган нарат үзагачы ачыграк төстә була икән. Халыклар дуслыгы паркындагы мордва өе дә нәкъ шундый нараттан салынган. Бу йортларның каралты-куралары да әзер, койма-капкалары да куелган инде.
Осетиннарның йортын Осетиядән китерелгән таштан шушы милләт осталары төзегәннәр. “Ул хадзар дип атала һәм, традиция буенча, алгы ягы белән кояш ягына карап тора. Йортта кунаклар почмагы да бар. Аның ишеге аерым. Анда төнлә теләсә кем кереп, хуҗаларны борчымыйча гына ял итә алган”, - дип таныштырды Игорь Буров. Хадзар каравылчы манарасы янында урнашкан.
Уртак милли бәйрәмнәр уздыру өчен калдырылган зур мәйдан аша үтеп, грузиннарның “Рачули сахли” дип аталган өйләре каршына килеп чыгасың. Аның беренче каты — таштан, икенчесе агачтан төзелгән, чатыр түбә чүлмәк балчыгыннан ясалган чирәп белән капланган. “Традицион грузин йортларында балкон һәм подвал (ул маран дип атала) бар. Элек, суыткычлар булмаганда, анда ризык саклаганнар. Агач балкон уеп ясалган чәчәкләр белән бизәлгән”, — дип дәвам итә Игорь Буров.
Ниһаять, татар милли йорты да күренде. Аның проектын Рамил Хәлиуллов җитәкчелегендәге “Вира” компаниясе әзерләгән, “Амонд” компаниясе төзүчеләре аны тормышка ашырган. Татар йорты агач бүрәнәләрдән салынган, тышкы ягыннан татарлар яраткан зәңгәр һәм яшел төсләргә буялган. Ә тәрәзәләр, ишек йөзләре агачтан уеп ясалган милли бизәкләр белән бизәлгән. Беренче карашка йорт бик матур булып күренсә дә, милли хәрәкәт активистлары кимчелекләрен дә таптылар. “Ул алгы ягы белән урамга карап торырга тиеш. Нигезе дә, тәрәзәләре дә тәбәшәк. Ә менә түбәсе артык биек”, — дигән тәнкыйть сүзләре ишетелде.
- 2016 елның мартында өлкә “Туган тел” татар җәмгыяте әгъзаларының гомуми җыелышында Рамил Минәхмәт улы татар йортының проектын тәкъдим иткән иде. Милләттәшләребез тарафыннан ул вакытта бернинди искәрмәләр дә булмады, - диде “Самара татарлары” интернет-порталының баш редакторы Римма Нуретдинова.
- Төзелеш башлангач та, милли хәрәкәт активистларына берничә тапкыр аны барып карарга тәкъдим иттем. Кызганычка, теләк белдерүчеләр булмады. Йортны коруда хаталар бар икән – бу халкыбызның битарафлыгы аркасында. Аның эчке интерьерын булса да дөрес итеп бизисе иде, — диде Ильяс Шәкүров.
Игорь Буров та аның сүзен хуплап: “Өйне сүтеп, яңадан төзеп булмый инде, моның өчен 2 — 3 миллион сум акча кирәгәчәк. Ә дөрес итеп җиһазлау өчен әле вакыт бар. Без сезнең тәкъдимнәрегезне көтәбез.
Түбәсенә килгәндә, бөтен йортларда да ул биек. Бу җылыту системасын ясау өчен махсус эшләнелде. Үткән гасырларны тасвирлаган йортларда заманча радиаторлар эленеп торса, бер дә килешмәс. Шуңа аны түбә, диварлар арасына, мич эчләренә яшерергә булдык”, - диде. Җитәкче татар йортының каралты-куралары проектын да күрсәтте. Мал абзары төзеп куелган инде, киләчәктә кетәклек, кое куелачак, ә бакчада сирень, миләш, балан кебек агачлар, чәчәкләр утыртылачак.
Татар йорты каршында.
Хөрмәтле милләттәшләр! Әйдәгез әле, бу эшкә бергәләшеп алыныйк! Балаларыбызга, оныкларыбызга мирас булып калачак милли йортыбызны тиешенчә корып бетерик. Ул башка милләтләрнекеннән бер дә ким булмасын, халкыбызның яшәешен, гореф-гадәтләрен, бай традициясен чагылдырсын иде. Милли йортның дизайн-проектын 1 ноябрьгә кадәр тапшырырга кирәк. Аны төзүдә кулланылган тарихи әдәбиятка, фотографияләргә яисә рәсемнәргә сылтама да булырга тиеш.
Бу эшкә үз өлешен кертергә яисә борынгы өй җиһазлары тапшырырга теләүчеләр өлкә милли-мәдәни татар автономиясе һәм өлкә “Туган тел” татар җәмгыяте директоры Фәрхәт Сабирҗан улы Мәхмүтов белән элемтәгә керә ала. Аның телефон номеры: 8-917-156-60-49.
Алия АРСЛАНОВА.
КОНТЕКСТ:
Татарская общественность побывала в этнографическом комплексе «Парк дружбы народов» (ФОТОРЕПОРТАЖ)
Просмотров: 1036